Māori
De Māori zien de oôrsproenkelijke beweuners van Nieuw-Zeêland en ze weun'n ok in antall'n in Australië.
Naem
[bewerk | brontekst bewerken]In het Māori, de tael van de Māori, beteêken Māori 'nurmaol' of 'hewoon mens'. 't Woôrd kom ok in aore vurmen voe in Polynesische taelen, zoas maoli in 't Hawaiiaons en maohi in 't Tahitiaons. Ok de oôrsproenkelijke inweuners van de Cook-eilan'n worn Māori enoemd.
Heschiedenisse
[bewerk | brontekst bewerken]Wunnir an de Māori percies ni Nieuw-Zeêland kwamm'n, is nie bekend. Warschijnlijk kwamm'n ze a in de middelieuwen vanuut Hawaiki, der moederland, in der waka's (kano's) op zoek ni een nieuw land en eetn. Toen an ze bie Nieuw-Zeêland kwamm'n zahen ze volhens de lehende in de varte een stik land bie een hroôte witte wolke derboven, dat an ze Aotearoa noemn.
Vanof den 18e ieuwe kwamm'n de Europeanen ni Nieuw-Zeêland, die an hroôte invloed an op de Māori vanwehe de voe ulder biezondere diengen die an ze mee brochen. De Europeanen kochen echter ok soms voe een schientje een stik hrond van de Māori, tot hroôt onhenoehen van sommihe stamm'n. Dideur wier deur ienkele Māori-leiders en de Brittn op 6 feberwari 1840 't Verdrag van Waitangi eteêkend.
Iernae, in 1856, wier deur de Māori der eêste leider anesteld, Potatau I. Dit was voe de Māori een hroôte veranderienge, omdan ze eêst beston'n uut verschill'nde stamm'n mie ieder een eihen stamoôd. De hudihe Māori bestaen onheveêr uut 500.000 mensen en beslaen onheveêr 15% van de Nieuw-Zeêlanse bevolkieng.
Mythen en heloôf
[bewerk | brontekst bewerken]Bie de Māori bestaen een hroôt antal mythen, wivan an ok a vee mythen verloorn zien ehaene. Vaok zien dit verhalen over oe an mensen of beêsten onstaen zien of verhalen over de heldendaden van een Māori-leider. In deze verhalen zit vaok ok een moraal.