Cantigas de Santa Maria
Cantigas de Santa Maria (Aziz Meryem Şarkıları) 13.yy İspanya'sında Eski Vizigot Krallığı'nın varisi, Kastilya, León ve Galisya hükümdarı olan X. Alfonso’nun (1221 – 1284) emriyle düzenlenen Galiçya Portekizcesi dilinde 420 şarkılık el yazmasıdır.
“Bilge kral” ve Santa Maria Cantigaları: Orta Çağ'ın en ilginç liderlerinden birini, son derece dramatik bir hayat öyküsüyle tarih sahnesine taşır. X. Alfonso'ya “el sabio” (bilge) unvanını kazandıran bilim ve sanat alanındaki çalışmaları, Papalıkla ilişkilerinin bozulmasına yol açmış ve oğlu tarafından tahttan indirilmesiyle sonlandırılmıştır. Kral Alfonso'nun desteklediği çeviri ve derleme çalışmaları sonucunda klasik metinlerin yanı sıra, doğu, İbrani ve Hristiyan metinlerinin içerdiği bilgiler yerel dile kazandırılmış oldu. Şiir türünde ise Fransız etkisi taşıyan manastır kökenli, dinsel, öğretici ya da yarı tarihsel konulara yer veren ve bilgili okurlara seslenen yeni bir akım gelişti. Bu akım çerçevesinde adı bilinen en eski İspanyol şairi olan Gonzalo de Berceo, içten bir deyiş ve duygusal bir anlatımla azizlerin yaşamları ve Meryem'in mucizeleri gibi konuları işleyen şiirler yazdı. Hristiyan, Müslüman ve Yahudi bilim adamlarını ve sanatçıları, ayrım gözetmeksizin himayesine alan Alfonso'nun, tarih, hukuk, astronomi, edebiyat gibi birçok alandaki çalışmaları arasında en spektaküler olanı, dönemin şarkılarını notaya aldırdığı “las cantigas de santa maria”dır. 420 şarkılık bu elyazması, Orta Çağ'dan günümüze kalan en geniş monofonik derlemedir. Liriklerde kullanılan dil Galiçya Portekizcesidir. Bestecileri bilinmeyen bu parçaların X. Alfonso’nun emriyle derlenip yazıya geçirildiği, bir kısmının da büyük ihtimalle bizzat kendi derlemesi olduğu sanılmaktadır.
Bunlardan “E kodeks” olarak adlandırılan yazma, 400 şarkının yanı sıra dönem müzisyenlerini detaylı tasvir eden 40 resim de içerir. Bazı minyatürlerde çeşitli müzisyenleri çift olarak gösterir.
El yazması dört kodeks halinde kalmıştır. İki tanesi El Escorial'de, biri Floransa (İtalya)'da bulunmaktadır. Diğer bir kodeks ise hala bugün Madrid'in kuzey-batısındaki El Escorial Sarayı'nda sergilenmektedir. XIII. yy sonları ile XV. yy başları arasına tarihlenen dört farklı elyazması sayesinde bugüne ulaşmıştır. İki tanesi El Escorial'de, biri İspanya Millî Kütüphanesi'nde ve biri Floransa (İtalya)'da bulunmaktadır.
