Salaping kripto - Wikipedia, ang malayang ensiklopedya Pumunta sa nilalaman

Salaping kripto

Mula sa Wikipedia, ang malayang ensiklopedya

Ang salaping kripto (Ingles: cryptocurrency, crypto currency, o crypto) ay isang dihital na asset na idinisenyo na gumana bilang daluyan ng palitan (medium of exchange) kung saan ang indibidwal na pagmamay-ari ng barya ay nakaimbak sa isang ledyer na umiiral sa anyo ng komputerisadong database na gumagamit ng matibay na kriptograpiya upang maprotektahan ang mga tala ng transaksiyon, kontrolin ang paglikha ng mga karagdagang barya, at patunayan ang paglipat ng pagmamay-ari ng barya.[1][2] Kadalasan, hindi ito umiiral sa pisikal na anyo (gaya ng perang papel) at karaniwang hindi ito iniisyu ng isang sentral na awtoridad. Karaniwang gumagamit ang mga salaping kripto ng desentralisadong kontrol sa halip ng sentralisadong salaping dihital at mga sistema ng mga bangko sentral.[3] Kapag nagagawa o nalilikha ang isang salaping kripto bago ang pag-iisyu o iniisyu ng iisang taga-isyu, kadalasan itinuturing ito na sentralisado. Kapag ipinatupad na may desentralisadong kontrol, gumagana ang bawat salaping kripto sa pamamagitan ng teknolohiya ng nakapamahaging ledyer (distributed ledger), kadalasan isang blockchain, na nagsisilbi bilang as a pampublikong at pinansiyal na database ng transaksiyon.[4]

Ang Bitcoin, unang inilabas bilang open-source software noong 2009, ay ang unang desentralisadong salaping kripto.[5] Mula noong pasinaya ng bitcoin, nailikha ang mga ibang salaping kripto.

Kasaysayan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong 1983, naglikha ang Amerikanong kriptograpo na si David Chaum ng isang perang anonimo, kriptograpiko, at eletroniko na tinatawag na ecash.[6][7] Nang maglaon, noong 1995, ipinatupad niya ito sa pamamagitan ng Digicash,[8] isang maagang anyo ng kriptograpikong at elektronikong pagbabayad na nangangailangan ng user software upang kumuha ng mga kuwaltang papel mula sa isang bangko at magtalaga ng mga tiyak na encrypted key bago ito maipadala sa isang tatanggap. Pinahintulutan nito ang salaping dihital na maging imposibleng hanapin ng bangkong naglabas, pamahalaan, o anumang ikatlong partido.

Noong 1996, naglathala ang Pambansang Ahensya ng Seguridad (NSA) ng isang papel na pinamagatang Paano Gumawa ng Salapi: Ang Kriptograpiya ng Anonimong Perang Elektroniko, na naglalarawan ng sistema ng salaping kripto na unang inilathala sa isang listahan ng koreo ng MIT[9] at susunod noong 1997 sa The American Law Review (Tomo 46, Isyu 4).[10]

Noong 1998, naglathala si Wei Dai ng isang paglalarawan ng "b-money", na dinedeskribo bilang isang anoniminong, ipinamamahaging sistema ng elektronikong pera.[11] Di-nagtagal pagkatapos nito, inilarawan ni Nick Szabo ang bit gold.[12] Tulad ng bitcoin at iba pang mga salaping kripto na sumunod dito, inilarawan ang bit gold (na hindi dapat ipagkamali sa palitan batay sa ginto, BitGold) bilang isang elektronikong sistema ng pera na nangangailangan ng mga gumagamit na magkumpleto ng punsiyong patunay ng trabaho (proof of work) kung saan pinagsama at inilathala ang mga solusyon sa kriptograpikong paraan.

Inilikha ang unang desentralisadong salaping kripto, bitcoin, noong 2009 sa pamamagitan ng malasagisag na tagapaglinang na si Satoshi Nakamoto. Ginamit nito ang SHA-256, isang kriptograpikong hash function, bilang ang pakanang patunay ng trabaho nito.[13][14] Noong Abril 2011, inilikha ang Namecoin bilang isang pagtatangka sa pagbuo ng isang desentralisadong DNS, na nagpapahirap sa pagsensura ng internet. Di-nagtagal, noong Oktubre 2011, inilabas ang Litecoin. Ginamit nito ang scrypt bilang hash function nito sa halip ng SHA-256. Ang Peercoin, isa pang kapansin-pansin na salaping kripto, ay gumamit ng hibrido ng patunay ng trabaho at patunay ng estaka (proof of stake).[15]

Noong Agosto 6, 2014, inihayag ng UK na ang kabang-yaman nito ay naatasang pag-aralan ang mga salaping kripto, at ang posibleng papel, kung mayroon man, sa ekonomiya ng UK. Nag-uulat din ang pag-aaral na ito kung dapat ikonsidera ang regulasyon.[16]

Pormal na kahulugan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ayon kay Jan Lansky, ang salaping kripto ay isang sistema na tumutupad sa anim na batayan:[17]

  1. Hindi nangangailangan ang sistema ng isang sentral na awtoridad, napapanatili ang estado nito sa pamamagitan ng ipinamahaging kasunduan (distributed consensus).
  2. Nagpapanatili ang sistema ng isang pangkalahatang-ideya ng mga yunit ng salaping kripto at ng kani-kanilang pagmamay-ari.
  3. Tinutukoy ng sistema kung makakapaglikha ng mga bagong yunit ng salaping kripto. Kung makakapaglikha ng mga bagong yunit ng salaping kripto, tinutukoy ng sistema ang mga kalagayan ng pinanggalingan ng mga iyon at kung paano malalaman ang pagmamay-ari ng mga bagong yunit na iyon.
  4. Maaari lamang patunayan ang pagmamay-ari ng mga yunit ng salaping kripto sa pamamagitan ng mga kriptograpikong paraan.
  5. Pinapayagan ng sistema na maisagawa ang mga transaksiyon na kung saan nababago ang pagmamay-ari ng mga kriptograpikong yunit. Ang tanging makakapag-isyu ng kuwenta ng transaksiyon (transaction statement) ay isang institusyon na nagpapatunay ng kasalukuyang pagmamay-ari ng mga yunit na ito.
  6. Kung sabay-sabay na ipinasok ang dalawang magkakaibang tagubilin para sa pagpapalit ng pagmamay-ari ng parehong mga kriptograpikong yunit, isa lamang ang pipiliin ng sistema.

Noong Marso 2018, idinagdag ang salitang cryptocurrency sa Merriam-Webster Dictionary.[18]

Mga altcoin

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang mga token, salaping kripto, at iba pang uri ng mga dihital na asset na hindi bitcoin sa kabuuan ay tinatawag na alternative cryptocurrencies (alternatibong salaping kripto),[19][20][21] na kadalasang pinapaikli sa "altcoins" o "alt coins".[22][23] Inilalarawan din ni Paul Vigna ng The Wall Street Journal ang mga altcoin bilang "mga alternatibong bersiyon ng bitcoin"[24] dahil sa papel nito bilang ang modelong protokol para sa mga tagadisenyo ng altcoin. Karaniwang ginagamit ang terminong ito para ilarawan ang mga barya at token na inilika pagkatapos ng bitcoin.

Kadalasan, ang mga altcoin ay may mga saligang pagkakaiba sa bitcoin. Halimbawa, naglalayon ang Litecoin na magproseso ng isang bloke bawat 2.5 minuto, sa halip ng 10 minuto ng bitcoin na nagpapahintulot sa Litecoin na magkumpirma ng mga transaksiyon nang mas mabilis kumpara sa bitcoin.[25] Isa pang halimbawa ang Ethereum, na nakakapag-andar ng mga matalinong kontrata (smart contracts) na nagpapahintulot sa pagtatakbo ng mga desentralisadong aplikasyon sa blockchain nito.[26] Ang Ethereum ay ang pinakaginagamit na blockchain sa mundo ayon sa Bloomberg News[27] at ito ang may pinakamaraming "kapanalig" ng lahat ng mga altcoin ayon sa The New York Times.[28]

Ang mga makabuluhang rali sa mga merkado ng altcoin ay kadalasang tinutukoy bilang "altseason".[29][30]

Crypto token

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Hindi limitado ang magagawa ng isang blockchain account sa pagbabayad, halimbawa sa desentralisadong mga aplikasyon o mga matalinong kontrata. Sa kasong ito, tinutukoy ang mga yunit o barya minsan bilang mga crypto tokens (or cryptotokens). Karaniwan, ang mga salaping kripto ay nabubuo sa mga blockchain nila gaya ng Bitcoin at Litecoin habang ang mga token ay karaniwang iniisyu sa loob ng isang matalinong kontrata na tumatakbo sa blockchain tulad ng Ethereum.[31]

Arkitektura

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang desentralisadong salaping kripto ay nililikha nang sama-sama ng buong sistema ng salaping kripto, sa bilis na tinutukoy noong inilikha ang sistema na kilala ng publiko. Sa sentralisadong pagbabangko at sistemang pang-ekonomya tulad ng Sistema ng Reserbang Pederal, may hawak ang mga lupon ng korporasyon o mga gobyerno sa panustos ng pera sa pamamagitan ng pag-iimprenta na mga yunit ng salaping fiat o pag-uutos ng pagdaragdag sa mga ledyer sa dihital na pagbabangko. Para naman sa desentralisadong salaping kripto, hindi makagagawa ng mga bagong yunit ang mga kumpanya o pamahalaan, at sa ngayon ay hindi pa nagbibigay ng suporta para sa mga ibang kumpanya, bangko, o korporatibong entidad na naghahawak ng mga asset na nasusukat dito. Ang pinagbabatayang teknikal na sistema kung saan nakabase ang mga desentralisadong salaping kripto ay inilikha ng pangkat o indibiduwal na kilala bilang si Satoshi Nakamoto.[32]

Mula noong Mayo 2018, umiiral ang mahigit sa 1,800 espesipikasyon ng mga salaping kripto.[33] Sa loob ng isang sistema ng salaping kripto, ang kaligtasan, integridad, at balanse ng mga ledyer ay napapanatili ng komunidad ng mga pare-parehong di-mapagkakatiwalaang partido na tinatawag na mga minero: na gumagamit ng kani-kanilang mga kompyuter upang tumulong sa pagpapatunay at pagtatatak-oras (timestamp) ng mga transaksiyon, at idinaragdag ang mga ito sa ledyer alinsunod sa isang natatanging paraan ng pagtatatak-oras.[13]

Idinisenyo ang karamihan ng mga salaping kripto sa paraan na unti-unting mabawasan ang produksiyon ng salaping iyon sa pagtatakda ng hangganan sa kabuuang halaga ng salaping iyon na ipapalaganap kailanman.[34] Kumpara sa mga karaniwang salapi na hinahawak ng mga institusyong pinansyal o itinatago bilang cash on hand, maaaring maging mas mahirap kumpiskahin ang salaping kripto ng mga tagapagpatupad ng batas.[1]

Blockchain

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Pangunahing artikulo: Blockchain

Ibinibigay ng isang blockchain ang katotohanan ng bawat kuwalta ng salaping kripto. Ang blockchain ay isang patuloy na lumalagong listahan ng mga talaan na tinatawag na mga bloke na konektado at pinoprotekta gamit ang kriptograpiya.[32] Ang bawat bloke ay kadalasang naglalaman ng hash pointer bilang isang koneksyon sa isang nakaraang block,[35] isang tatak-oras o timestamp at datos ng transaksiyon.[36] Sa pamamagitan ng disenyo, bukal na lumalaban ang mga blockchain sa pagbabago ng mga datos. Ito ay "isang lantad, ipinamamahaging ledyer na maaaring magtala ng mga transaksiyon sa pagitan ng dalawang partido nang mahusay at sa isang mapapatunayang at palagiang paraan".[37] Para gamitin bilang isang ibinahaging ledyer, ang isang blockchain ay karaniwang pinamamahalaan ng isang peer-to-peer network na sama-sama na sumusunod sa isang protokol para sa pagpapatunay ng mga bagong bloke. Sa sandaling naitala, hindi maaaring mabago nang pabalik ang datos sa anumang naibigay na bloke nang hindi binabago ang lahat ng mga susunod na bloke, na nangangailangan ng sabwatan ng karamihan ng network.

Ang mga blockchain ay dinisenyong protektado at ay halimbawa ng ipinamahaging sistema ng pagkukuwenta na may toleransiya sa Byzantine fault. Nakamit sa gayon ang desentralisyadong pinagkasunduan sa pamamagitan ng blockchain.[38] Nilulutas ng mga blockchain ang problema sa dobleng-paggastos na walang kailangan na pinagkakatiwalaan na awtoridad o sentral na server, kung ipapalagay na walang 51% attack (na gumana laban sa iilang mga salaping kripto).

Pagtatatak ng oras

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Gumagamit ang mga salaping kripto ng iba't ibang mga pamamaraang pantatak ng oras upang "patunayan" ang katotohanan ng mga transaksiyon na idinagdag sa blockchain ledyer nang hindi nangangailangan ng isang pinagkakatiwalaang ikatlong partido.

Ang unang imbensyon ng pagtatatak ng oras ay ang proof-of-work na pamamaraan. Batay sa SHA-256 at scrypt ang pinakamalawak na ginamit na proof-of-work scheme.[15]

Kinabibilangan sa iba pang mga algoritmong pang-hash na ginagamit para sa proof-of-work ang CryptoNight, Blake, SHA-3, at X11.

Isang paraan ang proof-of-stake sa pag-secure ng network ng salaping kripto at pagkamit ng ipinagkaloob na pagkasunduan sa pamamagitan ng paghiling sa mga gumagamit na ipakita ang kanilang pagmamay-ari ng isang tiyak na halaga ng pera. Iba ito sa mga sistema ng proof-of-work na nagpapatakbo ng mga algoritmong pang-hash na mahirap gamitin sa pagpapatunay ang mga elektronikong transaksiyon. Higit sa lahat na nakasalalay ang pamamaraang ito higit sa lahat sa kuwalta, at walang karaniwan na anyo ito sa kasalukuyan. Ang ilang mga salaping kripto ay gumagamit ng isang pinagsamang proof-of-work / proof-of-stake na pamamaraan.[15]

Pagmimina

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Hashcoin na mina

Sa mga network ng salaping kripto, ang pagmimina ay isang pagpapatunay ng mga transaksiyon. Para sa pagpupunyagi, makakukuha ang mga matagumpay na minero ng bagong salaping kripto bilang gantimpala. Binababa ng gantimpala ang mga bayarin sa transaksiyon sa pamamagitan ng paglikha ng komplimentaryong insentibo upang mag-ambag sa kapangyarihan ng pagproseso ng network. Nadagdagan ang reyt ng pagbuo ng hash, na nagpapatunay sa anumang transaksiyon, sa paggamit ng mga natatanging makina tulad ng mga FPGA at ASIC na tumatakbo kumplikadong algoritmong pang-hash tulad ng SHA-256 at Scrypt.[kailangan ng sanggunian] Nagsimula ang pabilisan para sa mas mura pero mas mahusay na mga makina noong araw na ipinakilala noong 2009 ang unang salaping kripto, bitcoin.[kailangan ng sanggunian] Dahil dumadami ang mga taong pumapasok sa mundo ng virtual na pera, naging mas kumplikado ang pagbuo ng mga hash para sa pagpapatunay na ito sa paglipas ng mga taon, at may mga minerong nangailangang maglagay ng mga malalaking halaga ng pera sa paggamit ng mararaming mga ASIC na may mataas na pagtakbo. Sa gayon, madalas na hindi nagbibigay-katwiran ang halaga ng pera na nakuha para sa paghahanap ng isang hash para sa halaga ng pera na ginastos sa pagtayo ng mga makina, ang mga pasilidad na pampalamig upang mapaglabanan ang napakalaking halaga ng init na kanilang inilalabas, at ang kuryente na kinakailangan upang patakbuhin ang mga ito.[39]

Pinagsasama ng ilang mga minero ang mga rekurso, kung saan ibinabahagi ang kanilang kapangyarihan sa pagpoproseso sa isang network upang pantay-pantay ang hati ng gantimpala, ayon sa dami ng trabaho na kanilang iniambag sa probabilidad ng paghahanap ng isang bloke. Ang isang "bahagi" ay iginagawad sa mga kasapi ng pool ng pagmimina na nagpapakita ng balidong bahagyang proof-of-work.

Magmula noong Pebrero 2018 , pinigil ng Pamahalaang Tsino ang pangangalakal ng virtuasalapi pera, ipinagbawal anginitialbcoin offerings arya at isinara ang pagmimina. Mula noon, lumipat ang ilang mga Intsik sa Canada.[40] Nagpapatakbo ang isang kumpanya ng mga sentro ng datos para sa mga operasyon ng pagmimina sa mga langisan at gasolinahan sa Canada, dahil sa mababang presyo ng gasolina.[41] Noong Hunyo 2018, ipinanukala ng Hydro Quebec sa pamahalaang panlalawigan na maglaan ng 500 MW sa mga kumpanya ng kripto para sa pagmimina.[42] Ayon sa ulat mula sa Fortune noong Pebrero 2018,[43] naging isang kanlungan ang Islandiya para sa mga minero ng salaping kripto dahil sa kanyang mumurahing kuryente. Nakapaloob ang mga presyo dahil nagmumula ang halos lahat ng enerhiya ng bansa sa mga renewable sources, na naghihikayat ng mas maraming mga kumpanya sa pagmimina upang isaalang-alang ang pagbubukas ng operasyon sa Islandiya. Nagsabi ang kumpanya ng enerhiya ng rehiyon na nagiging popular ang pagmimina ng bitcoin na malamang na gagamit ng bansa ang mas maraming kuryente para sa pagmimina ng mga kuwalta kaysa magpatakbo ng mga tahanan sa 2018. Noong Oktubre 2018, naging tahanan ang Rusya sa isa sa mga pinakamalaking legal na operasyon ng pagmimina sa mundo, na matatagpuan sa Sibir.[kailangan ng sanggunian]

Noong Marso 2018, naglagay ang isang bayan sa Upstate New York ng 18-buwan na moratoryum sa lahat ng pagmimina ng salaping kripto upang panatilihin ang mga likas-yaman at ang "katangian at direksyon" ng lungsod.[44]

Pagtaas ng presyo ng GPU

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Itinaas ng pagdami sa pagmimina ng cryptocurrency ang pangangailangan ng graphics cards (GPU) sa 2017.[45] Dumoble o tumriple sa presyo ang mga sikat na paborito ng mga minero ng salaping kripto tulad ng graphics cards na GTX 1060 at GTX 1070 ng Nvidia, pati na rin ang AMD's RX 570 at RX 580 GPUs, o naubos.[46] Umabot sa halagang $1100 ang naibentang presyo ng isang GTX 1070 Ti na inilabas sa presyong $450. Ibinenta naman sa halos $500 ang isa pang popular na card na GTX 1060 na modelong 6 GB na inilabas sa MSRP ng $250. Naubusan ang paninda ng mga RX 570 at RX 580 cards mula sa AMD nang halos isang taon. Karaniwan na binibili ng mga minero ang buong paninda ng bagong GPU sa oras na magkaroon ng bagong kalakal.[47]

Nakiusap ang Nvidia sa mga tagatingi na gawin ang kanilang makakaya pagdating sa pagbebenta ng mga GPU sa mga manlalaro sa halip na mga minero. "Nauuna ang mga manlalaro sa Nvidia," sabi ni Boris Böhles, tagapamahala ng relasyong pampubliko para sa Nvidia sa rehiyong Aleman.[48]

Mga wallets

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Isang halimbawa ng bitcoin wallet na maiiimprenta sa papel na binubuo ng isang bitcoin address para sa pagtanggap at ang kaukulang pribadong key para sa paggastos

Iniimbak ng isang wallet ng salaping kripto ang pampubliko at pribadong "mga susi" o "mga address" na maaaring gamitin upang makatanggap o gumastos ng salaping kripto. Sa pribadong susi, posibleng sumulat sa pampublikong ledyer, kung saan epektibong ginagastos ang nauugnay na salaping kripto. Kapag may pampublikong susi, posible para sa iba na magpadala ng pera sa wallet.

Pagkawala ng lagda

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Malasagisag ang Bitcoin kaysa sa anonimo kung saan hindi nakatali sa mga tao ang salaping kripto sa loob ng isang wallet, ngunit sa isa o higit pang mga tukoy na mga susi (o "address").[49] Sa gayon, hindi makikilala ang mga may-ari ng bitcoin, ngunit makikita ng publiko ang lahat ng kanilang mga transaksiyon sa blockchain. Gayunman, madalas na kinakailangan ng batas mula sa palitan ng salaping kripto na mangolekta ng personal na impormasyon ng mga gumagamit.

Iminungkahi ang mga adisyon tulad ng Zerocoin, Zerocash at CryptoNote, na magpapahintulot ng karagdagang pagkawala ng lagda at fungibility.[50][51]

Pungibilidad

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Karamihan sa mga token ng salaping kripto ay pungible at mapapalitan sa isa't isa. Gayunpaman, umiiral din ang mga natatanging di-fungible token. Maaaring maging asset ang mga token na ito sa mga laro tulad ng CryptoKitties.

Ekonomika

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Karaniwan na ginagamit ang mga salaping kripto sa labas ng mga umiiral na institusyong pagbabangko at pang-pamahalaan at ipinagpapalit ang mga ito sa Internet.

Bayarin sa transaksiyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Nakasalalay higit sa lahat ang mga bayarin sa transaksiyon ng mga salaping kripto sa pagpupuno ng kapasidad ng network sa panahong iyon, laban sa pangangailangan mula sa may-ari ng pera ng mas mabilis na transaksiyon. Maaaring pumili ang may-hawak ng pera ng espesipikong bayarin sa transaksiyon, habang nagpoproseso ang mga entidad ng network ng mga transaksiyon mula sa pinakamataas na inaalok na bayad patungo sa pinakamababa. Maaaring paalwanin ang proseso ng mga palitan ng salaping kripto para sa mga may hawak ng pera sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga alternatibong priyoridad at sa gayon matukoy kung aling bayad ang posibleng magbunga sa pagpoproseso ng transaksiyon sa hiniling na oras.

Para sa ether, umiiba ang bayarin sa transaksiyon ayon sa pagiging kumplikado ng pagtutuos, paggamit ng bandwidth, at pangangailangan ng imbakan, habang umiiba ang bayarin sa transaksiyon ng Bitcoin ayon sa laki ng transaksiyon at kung gumagamit ang transaksiyon ng SegWit. Noong Setyembre 2018, ang kalagitnaang bayarin sa transaksiyon para sa ether ay tumugma sa $0.017,[52] habang tumugma naman ang bitcoin sa $0.55.[53]

Mga palitan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pinapayagan ang mga mamimili ng mga palitan ng salaping kripto na mangalakal ng mga salaping kripto para sa iba pang mga asset, tulad ng kumbensyonal na perang fiat, o upang mangalakal ng iba't ibang mga digital na pera.

Atomikong palitan

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang atomikong palitan (Ingles: atomic swaps) ay mga mekanismo kung saan maaaring palitan ang isang salaping kripto nang direkta para sa isa pang salaping kripto, nang walang pangangailangan para sa isang pinagkakatiwalaang ikatlong partido tulad ng isang palitan.

Mga ATM

[baguhin | baguhin ang wikitext]
Bitcoin ATM

Inilunsad ni Jordan Kelley, tagapagtatag ng Robocoin ang pinakaunang bitcoin ATM sa Estados Unidos noong Pebrero 20, 2014. Magkatulad ang kyoskong nakakabit sa Austin, Teksas sa mga ATM ng bangko pero may mga iskaner din ito upang basahin ang identidad na inisyu ng pamahalaan tulad ng lisensya sa pagmamaneho o pasaporte upang kumpirmahin ang mga pagkakakilanlan ng mga gagamit.[54]

Mga inisyal na alok ng kuwalta

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ang inisyal na alok ng kuwalta o initial coin offering (ICO) sa Ingles ay isang kontrobersyal na paraan ng pagpapalaki ng mga pondo para sa isang bagong pangangahas sa salaping kripto. Maaaring gamitin ang ICO ng mga startup na may layunin na iwasan ang regulasyon. Gayunpaman, nagpahiwatig ang mga nangangasiwa ng panagot sa maraming mga hurisdiksyon, kasama ang Estados Unidos at Canada, na kung isang "kontrata sa pamumuhunan" ang isang kuwalta o token (hal., sa ilalim ng test ng Howey, i.e., ang isang pamumuhunan ng pera na may makatwirang inaasahan ng kita ayon sa makabuluhang pagpupunyagi sa negosyo at pangangasiwa ng mga iba pa), ito ay isang panagot at napapailalim sa regulasyon ng panagot. Sa isang kampanya ng ICO, ilang porsyento ng salaping kripto (kadalasan sa anyo ng "mga token") ay ibinebenta sa mga unang tagapagtaguyod ng proyekto bilang kapalit ng legal na tender o iba pang mga salaping kripto, madalas na bitcoin o ether.[55][56][57]

Ayon sa PricewaterhouseCoopers, ginamit ng apat sa 10 pinakamalaking nagpanukala ng inisyal na alok ng kuwalta ang Suwisa bilang himpilan, kung saan madalas silang nakarehistro bilang mga pundasyong hindi pangangalakal. Sinabi ng Suwisang nagpapatupad na ahensiya FINMA na magkakaroon ito ng "balanseng pananaw" sa mga proyektong ICO at papayagan ang mga "lehitimong tagapagbago upang maglayag sa eksena ng regulasyon at sa gayon ilunsad ang kanilang mga proyekto sa paraang naaayon sa mga pambansang batas na nagpoprotekta sa mga namumuhunan at integridad ng sistema ng pananalapi." Bilang tugon sa maraming mga kahilingan ng mga kinatawan ng industriya, nagsimulang mag-isyu ang isang lehislatibong pangkat ng ICO ng mga legal na patnubay sa 2018, na nilalayong alisin ang kawalan ng katiyakan mula sa mga handog ng salaping kripto at upang magtatag ng mga napapanatiling kasanayan sa negosyo.[58]

Legalidad

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Umiiba ang legal na kalagayan ng mga salaping kripto sa bawat bansa at hindi pa natutukoy o nagbabago sa karamihan nito. Habang tahasang pinayagan ng ilang mga bansa ang kanilang paggamit at pangangalakal,[59] pinagbawalan o pinaghigpitan ito ng mga iba. Ayon sa Aklatan ng Kongreso, nalalapat sa walong bansa ang "lubusang pagbabawal" sa kalakalan o paggamit ng mga salaping kripto: Algeria, Bolivia, Ehipto, Iraq, Moroko, Nepal, Pakistan, at Mga Nagkakaisang Arabong Emirado. Nalalapat naman ang isang "pahiwatig na pagbabawal" sa mga 15 bansa, na kasama ang Barein, Bangladesh, Tsina, Colombia, Republikang Dominikano, Indonesia, Iran, Kuwait, Lesotho, Litwanya, Macau, Oman, Qatar, Saudi Arabia at Taiwan.[60] Sa Estados Unidos at Canada, iniimbestiga ng mga tagapangasiwang panagot ng estado at panlalawigan, na nakikipagtulungan sa North American Securities Administrators Association, ang mga "panloloko sa bitcoin" at mga ICO sa 40 mga hurisdiksyon.[61]

Naiiba ang mga pag-uuri ng iba't ibang mga ahensya, departamento, at korte ng mga pamahalaan sa bitcoin. Pinagbawalan ng Bangko Sentral ng Tsina ang paghawak ng mga bitcoin ng mga institusyong pinansyal sa Tsina noong unang bahagi ng 2014.

Sa Rusya, kahit na legal ang mga salaping kripto, talagang labag sa batas na bumili ng mga paninda gamit ng anumang pera bukod sa Rublong Ruso.[62] Ang mga regulasyon at mga pagbabawal na naaangkop sa bitcoin ay malamang na naaangkop din sa mga katulad na sistema ng salaping kripto.[63]

Ang mga salaping kripto ay potensyal na instrumento para umiwas sa mga parusang pang-ekonomya halimbawa laban sa Rusya, Iran, o Venezuela. Noong Abril 2018, nakipagkita ang mga kinatawan ng ekonomiya ng Rusya at Iran upang pag-usapan kung paano laktawan ang pandaigdigang sistema ng SWIFT sa pamamagitan ng desentralisadong teknolohiya ng blockchain.[64] Lihim na sinusuportahan ng Rusya ang Venezuela sa paglikha ng petro (El Petro), isang pambansang salaping kripto na pinasimulan ng pamahalaang Maduro upang makakuha ng mahalagang mga kita sa langis sa pamamagitan ng pag-iwas sa mga parusa ng Estados Unidos.

Noong Agosto 2018, inihayag ng Bangko ng Taylandiya ang mga plano nito na lumikha ng sariling salaping kripto, ang Central Bank Digital Currency (CBDC).[65]

Mga pagbabawal sa pamadya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Pansamantalang pinagbawalan ang mga pamadya (Ingles: advertisement) ng Bitcoin at iba pang mga salaping kripto sa Facebook,[66] Google, Twitter,[67] Bing,[68] Snapchat, LinkedIn at MailChimp.[69] Ipinagbabawal din ang mga pamadya ng bitcoin ng mga Intsik na plataporma sa internet tulad ng Baidu, Tencent, at Weibo. Ang platapormang Hapones Line at ang platpormang Ruso Yandex ay may katulad na mga pagbabawal.[70]

Katayuang buwis sa Estados Unidos

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong Marso 25, 2014, nadisisyunan ng Amerikanong Internal Revenue Service (IRS) ang pagtuturing ng bitcoin bilang ari-arian para sa mga layuning pambuwis. Nangangahulugan ito na sasailalim ang bitcoin sa buwis ng kita ng kapital (Ingles: capital gains tax).[71] Sa isang pahayagan na inilathala ng mga mananaliksik mula sa Oxford at Warwick, ipinakita na may ilang mga katangian ang bitcoin na mas katulad ng merkado ng mahalagang metal kaysa sa mga tradisyunal na salapi, kaya sa sang-ayon sila sa desisyon ng IRS kahit na batay ito sa ibang mga kadahilanan.[72]

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Habang nadagdagan ang katanyagan ng at pangangailangan para sa mga salaping online mula sa panimula ng bitcoin noong 2009,[73] nadagdagan din ang mga kinatatakutan na maaaring maging pahamak sa lipunan ang mga ganitong di-kinokontrol na tao sa tao pandaigdigang ekonomiya na ibinibigay ng mga salaping kripto. Marami ang mga kinatatakutan na maaaring maging mga instrumento ang mga altcoin para sa mga anonimong kriminal sa web.[74]

Nagpapakita ang mga network ng salaping kripto ng kakulangan sa regulasyon na pinintas bilang pagpapagana ng mga kriminal na nais iwasan ang mga buwis at maglinis ng pera.

Malaya sa mga pormal na sistemang pagbabangko ang mga transaksiyon na nagaganap sa paggamit at pagpapalitan ng mga altcoins, at sa gayon mas nadadalian ang mga indibiduwal na iwasan ang buwis. Dahil batay sa inuulat ng tatanggap sa serbisyong rentas ang pagmamapa ng mabubuwisang kita, nagiging napakahirap ang pagbilang ng mga transaksiyong ginawa gamit ang mga umiiral na salaping kripto, isang paraan ng palitan na kumplikado at mahirap subaybayan.[74]

Maaari ring magsilbi ang mga anonimong sistema na ibinibigay ng karamihan ng mga salaping kripto bilang mas simpleng paraan upang maglinis ng pera. Kaysa sa paglinis ng pera sa pamamagitan ng isang masalimuot na koneksyon ng mga pinansyal na aktor at mga offshore bank accounts, maaaring makamit ang paglilinis ng pera gamit ang mga altcoins sa pamamagitan ng mga anonimong transaksiyon.[74]

Pagkawala, pagnanakaw, at pandaraya

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong Pebrero 2014 ipinahayag ng pinakamalaking palitan ng bitcoin sa buong mundo, Mt. Gox, na bangkarota sila. Nagsabi ang kumpanya na nawalan ito ng halos $473 milyong bitcoin ng kanilang mga mamimili na malamang ay dahil sa pagnanakaw. Katumbas ito ng humigit-kumulang 750,000 bitcoins, o halos 7% ng lahat ng mga umiiral na bitcoin. Bumagsak ang presyo ng bitcoin mula sa isang tugatog na $1,160 sa Disyembre patungo sa ilalim na $400 sa Pebrero.[75]

Dalawang miyembro ng Silk Road Task Force—isang pederal na puwersa ng gawin na may maraming ahensiya na nagsagawa ng pag-imbestiga ng Estados Unidos sa Silk Road—ay nangamkam ng mga bitcoin para sa kanilang sarili sa kurso ng imbestigasyon.[76] Umamin si Carl Mark Force IV, ahente ng DEA na nagsubok na kilkilan ang tagapagtatag ng Silk Road na si Ross Ulbricht ("Dread Pirate Roberts"), sa paglinis ng pera, pagpigil sa hustisya, at pangingilkil sa ilalim ng kulay ng opisyal na karapatan, at nasentensiyahan ng 6.5 taon sa pederal bilangguan.[76] Umamin ang ahente ng US Secret Service na si Shaun Bridges sa mga krimen na may kaugnayan sa kanyang paglilipat ng halagang $800,000 ng mga bitcoin sa kanyang personal na account sa panahon ng pagsisiyasat, at umamin nang hiwalay din sa paglilinis ng pera na may kaugnayan sa isa pang pagnanakaw ng salaping kripto; nasentensiyahan siya ng halos walong taon sa pederal na bilangguan.[77]

Si Homero Josh Garza, na nagtatag ng mga startup na may kinalaman sa salaping kripto na GAW Miners at ZenMiner noong 2014, ay umamin sa isang kasunduan sa panawagan na naging bahagi ang mga kumpanya ng isang pakanang tatsulok (Ingles: pyramid scheme), at umamin ng pagkasala sa pandarayang wire noong 2015. Hiwalay na dinala ng Komisyon sa mga Panagot at Palitan ng Estados Unidos ang isang pagpapatupad ng aksyon pangsibil kay Garza, na sa kalaunan ay iniutos na magbayad ng hatol na $9.1 milyon at $700,000 na interes. Sinabi ng karaingan ng SEC na si Garza, sa pamamagitan ng kanyang mga kumpanya, ay huwad na nagbenta ng "mga kontrata sa pamumuhunan na kumakatawan sa sapi ng mga kita na inaangkin nila ay maiipon" mula sa pagmimina.[78]

Noong Nobyembre 21, 2017, inanunsyo ng salaping kripto na Tether na na-hack sila, at nawala ang $31 milyon na USDT mula sa kanilang pangunahing wallet.[79] Itinatatak ng kumpanya ang ninakaw na pera, na inasahang makulong ang mga ito sa wallet ng hacker (ginagawa itong di-magagastusin). Ipinapahiwatig ng tether na nagtatayo ito ng isang bagong kalagitaan para sa pangunahing wallet nito bilang tugon sa atake upang maiwasan na magamit ang mga ninakaw na barya.

Noong Mayo 2018, natamaaan ang Bitcoin Gold (at dalawa pang mga salaping kripto) ng isang matagumpay na 51% atakeng hash ng isang hindi kilalang aktor, kung saan nawala ang mga palitan ng tinantyang $18m.[80] Noong Hunyo 2018, na-hack ang palitang Koreyano na Coinrail, na nawala ng halgang US $37 milyon na altcoin. Sinisisihan ang takot na pumagilid sa hack sa pagbenta ng $42 bilyon sa merkado ng salping kripto.[81] Noong Hulyo 9, 2018 ninakawan ang palitang Bancor ng halagang $23.5 milyon na salaping kripto.[82]

Naglista ang Pranses na tagapangasiwang Autorité des marchés financiers (AMF) ng 15 mga websayt ng mga kumpanya na humihiling ng pamumuhunan sa salaping kripto nang hindi pinapahintulutan na gawin ito sa Pranses.[83]

Merkadong Darknet

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Ikinatanyag ng mga salaping kripto ang kanilang katangian sa mga aplikasyon tulad ng pagiging isang ligtas na kanlungan sa panahon ng krisis sa pagbabangko at pagiging paraan ng pagbabayad, na humantong din sa paggamit ng salaping kripto sa mga kontrobersyal na tagpuan sa anyo ng mga online na itim na pamimilihan, tulad ng Silk Road.[74] Isinara ang orihinal na Silk Road noong Oktubre 2013 at nagkaroon ng dalawa pang mga bersyon mula noon. Sa taong sumusunod sa unang pagsara ng Silk Road, nadagdagan ang bilang ng mga kilalang itim na pamimilihan mula apat patungo sa labindalawa, habang nadagdagan ang dami ng listahan ng droga mula 18,000 patungo sa 32,000.[74]

Nagbibigay ng mga balakid ang mga merkadong Darknet tungkol sa legalidad. Hindi malinaw o legal na inuri sa halos lahat ng bahagi ng mundo ang mga Bitcoin at iba pang anyo ng salaping kripto na ginagamit sa maiitim na pamimilihan. Sa Estados Unidos, tinatak ang mga bitcoin bilang "virtual asset". Naglalagay ng presyon ang ganitong hindi tiyak na pag-uuri sa mga ahensiyang nagpapatupad ng batas sa buong mundo upang umangkop sa paglilipat ng ilegal na droga sa mga maitim na pamilihan.[84]

Resepsyon

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Inihambing ang mga salaping kripto sa mga pakanang Ponzi, mga pakanang tatsulok[85] at mga pang-ekonomiyang bula,[86] tulad ng mga bula sa merkadong pabahay.[87] Nagpahayag si Howard Marks ng Oaktree Capital Management noong 2017 na ang mga digital na pera ay "wala kundi isang walang batayang libangan (o marahil isang pakanang tatsulok), batay sa isang pagpayag na idahilan ang halaga sa isang bagay na may kaunti o walang halaga kundi ang babayaran ng mga tao para rito", at inihambing ang mga ito sa kahibangan ng tulipan (1637), Bula ng Dagat Timog (1720), at bula ng dot-com (1999).[88]

Habang ang mga salaping kripto ay mga digital na pera na pinamamahalaan sa pamamagitan ng mga pinakabagong pamamaraan ng pag-encrypt, naging maingat ang maraming mga gobyerno sa kanila, takot sa kanilang kakulangan ng sentral na kontrol at ang mga posibleng epekto nila sa pinansiyal na seguridad.[89] Nagbala laban sa salaping kripto ang mga tagapangasiwa sa maraming bansa at nakagawa ang ilan ng kongkretong mga panukalang regulasyon upang desmayahin ang mga gumagamit.[90] Bukod pa rito, hindi nagbibigay ang maraming mga bangko ng mga serbisyo para sa mga salaping kripto at maaaring tumanggi sa pagbigay ng mga serbisyo sa mga kumpanya ng salaping birtuwal.[91] Nagsabi si Gareth Murphy, isang nakatataas opisyal ng bangko sentral na ang "papahirapan ng malawakang paggamit [ng salaping kripto] ang mga ahensya ng estadistika na magtipon ng datos sa pang-ekonomiyang aktibidad, na ginagamit ng mga pamahalaan upang pangasiwaan ang ekonomiya". Pinag-iingat niya na ang mga perang birtuwal ay nagiging bagong hamon sa kontrol ng mga bangko sentral sa mga mahalagang tungkulin ng patakaran ng pera at halaga ng palitan.[92] Habang may malakas na proteksyon ang mga mamimili sa tradisyunal na mga produkto sa pananalapi, walang tagapamagitan na may kapangyarihan upang limitahan ang pagkawala ng mga mamimili kung nawala o ninakaw ang mga bitcoin.[93] Ang isang halimbawa ng mga tampok na kulang sa salaping kripto kung ihahambing ito sa mga credit card ay ang proteksyon ng mamimili laban sa pandaraya, tulad ng mga chargeback.

Napupunta ang napakaraming enerhiya sa pagmimina ng proof-of-work na salaping kripto, bagaman ang salaysay ng mga tagapagtaguyod ng salaping kripto ay mahalaga na ihambing ito sa pagkonsumo ng tradisyunal na sistema ng pananalapi.[94]

Mayroon ding mga pulos-teknikal na elemento na dapat isaalang-alang. Halimbawa, nagreresulta ang teknolohikal na pagsulong ng mga salaping kripto tulad ng bitcoin sa mataas na mga agarang gastos sa mga minero sa anyo ng dalubhasang hardware at software.[95] Karaniwang hindi maibabalik ang mga transaksiyong salaping kripto matapos kumpirmahin ng iilang mga bloke ang transaksiyon. Bukod pa rito, maaaring permanenteng mawala ang mga pribadong key ng salaping kripto mula sa lokal na imbakan dahil sa malware, pagkawala ng data o pagkawasak ng pisikal na medya. Pinipigilan nito ang paggastos ng salaping kripto, na nagbubunga sa epektibong pag-alis nito mula sa mga merkado.[96]

Ang komunidad ng salaping kripto ay tumutukoy sa pre-pagmimina, lihim na paglunsad, ICO o labis-labis na gantimpala para sa mga tagapagtatag ng mga altcoin bilang isang mapanlinlang na kostumbre.[97] Maaari rin itong gamitin bilang isang likas na bahagi ng isang disenyo ng salaping kripto.[98] Ang kahulugan ng pre-pagmimina ay nabuong pera sa pamamagitan ng mga tagapagtatag ng pera bago ilalabas sa publiko.[99]

Hindi gusto ni Paul Krugman, Nobel Memorial Prize sa Pang-ekonimikang Agham ang bitcoin, at paulit-ulit na sinasabi na isang bula ito na hindi tatagal[100] at iniugnay ito sa Kahibangan ng tulipan.[101] Sa palagay ng Amerikanong kasikeng negosyo na si Warren Buffett na darating sa isang masamang katapusan ang salaping kripto.[102] Noong Oktubre 2017, tinatawag ang bitcoin ng BlackRock CEO na si Laurence D. Fink na isang 'indise of paglilinis ng pera'.[103] "Ipinakikita lamang sa iyo ng Bitcoin kung gaano karami ang kagustuhan para sa paglilinis ng pera sa mundo," sabi niya.

Mga pag-aaral ng akademiko

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Noong Setyembre 2015, inanunsyo ang pagtatatag ng kauri-sinuring periyodikong pang-akademya na Ledger (ISSN 2379-5980). Sakop nito ang mga pag-aaral tungkol sa salaping kripto at mga kaugnay na teknolohiya, at inilalathala ng Unibersidad ng Pittsburgh.[104]

Hinihikayat ng periyodiko ang mga may-akda na maglagda nang digital ng file hash ng mga nasumite na mga papeles, na kung saan ay matatatak-oras sa blockchain ng bitcoin. Hinihiling din ang mga may-akda na isama ang kanilang personal na bitcoin address sa unang pahina ng kanilang mga papel.[105][106]

Tingnan din

[baguhin | baguhin ang wikitext]

Mga sanggunian

[baguhin | baguhin ang wikitext]
  1. ↑ 1.0 1.1 Andy Greenberg (Abril 20, 2011). "Crypto Currency" [Salaping Kripto]. Forbes (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Agosto 31, 2014. Nakuha noong Agosto 8, 2014.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  2. ↑ Polansek, Tom (Mayo 2, 2016). "CME, ICE prepare pricing data that could boost bitcoin" [CME, ICE, naghahanda ng datos ng pagpresyo na makakapagpalakas sa bitcoin]. Reuters (sa wikang Ingles). Nakuha noong Mayo 3, 2016.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  3. ↑ Allison, Ian (Setyembre 8, 2015). "If Banks Want Benefits of Blockchains, They Must Go Permissionless" [Kung Gusto ng mga Bangko ang mga Benepisyo ng mga Blockchain, Kailangan Nilang Maging Walang Permiso]. International Business Times (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Setyembre 12, 2015. Nakuha noong Setyembre 15, 2015.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  4. ↑ Matteo D'Agnolo. "All you need to know about Bitcoin" [Lahat ng kailangan mong malaman tungkol sa Bitcoin]. timesofindia-economictimes (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Oktubre 26, 2015.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  5. ↑ Sagona-Stophel, Katherine. "Bitcoin 101 white paper" [Bitcoin 101 puting papel] (PDF) (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong Agosto 13, 2016. Nakuha noong Hulyo 11, 2016.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  6. ↑ "Archived copy" [Kopyang nakaartsibo] (PDF) (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 18 Disyembre 2014. Nakuha noong 26 Oktubre 2014.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link)
  7. ↑ "Archived copy" [Kopyang nakaartsibo] (PDF) (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong Setyembre 3, 2011. Nakuha noong Oktubre 10, 2012.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link)
  8. ↑ Pitta, Julie. "Requiem for a Bright Idea" [Rekiyem para sa Magandang Ideya] (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Agosto 30, 2017. Nakuha noong Enero 11, 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  9. ↑ "How To Make A Mint: The Cryptography of Anonymous Electronic Cash". Inarkibo mula sa orihinal noong 26 Oktubre 2017. Nakuha noong 11 Enero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  10. ↑ "How to Make a Mint: The Cryptography of Anonymous Electronic Cash" [Paano Gumawa ng Salapi: Ang Kriptograpiya ng Anonimong Perang Elektroniko] (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Enero 12, 2018. Nakuha noong Enero 11, 2018. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  11. ↑ Wei Dai (1998). "B-Money" (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Oktubre 4, 2011.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  12. ↑ "Bitcoin: The Cryptoanarchists' Answer to Cash" [Bitcoin: Ang Sagot ng mga Kriptoanarkista sa Pera]. Inarkibo mula sa orihinal noong Hunyo 4, 2012.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  13. ↑ 13.0 13.1 Jerry Brito and Andrea Castillo (2013). "Bitcoin: A Primer for Policymakers" [Bitcoin: Isang Panimulang Aklat para sa mga Gumagawa ng Patakaran] (PDF). Mercatus Center (sa wikang Ingles). George Mason University. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong Setyembre 21, 2013. Nakuha noong Oktubre 22, 2013.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  14. ↑ Bitcoin developer chats about regulation, open source, and the elusive Satoshi Nakamoto [Tagapaglinang ng bitcoin, nag-usap tungkol sa regulasyon, open source, at si mailap na Satoshi Nakamoto] (sa wikang Ingles). Naka-arkibo 10-03-14 sa Wayback Machine., PCWorld, Mayo 26, 2013
  15. ↑ 15.0 15.1 15.2 Wary of Bitcoin? A guide to some other cryptocurrencies [Nag-aalangan sa Bitcoin? Isang gabay sa mga iba pang salaping kripto] (sa wikang Ingles). Naka-arkibo 01-16-2014 sa Wayback Machine., ars technica, Mayo 26, 2013
  16. ↑ "UK launches initiative to explore potential of virtual currencies" [UK, naglunsad ng pagkukusa na salsiksikin ang potensiyal ng mga salaping birtuwal] (sa wikang Ingles). The UK News. Inarkibo mula sa orihinal noong Nobyembre 10, 2014. Nakuha noong Agosto 8, 2014.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  17. ↑ Lansky, Jan (Enero 2018). "Possible State Approaches to Cryptocurrencies" [Posibleng Mga Pagtatalakay ng Estado sa Mga Salaping Kripto]. Journal of Systems Integration (sa wikang Ingles). 9/1: 19–31. doi:10.20470/jsi.v9i1.335. Inarkibo mula sa orihinal noong 2018-02-12. Nakuha noong 2019-03-24.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  18. ↑ "The Dictionary Just Got a Whole Lot Bigger" [Lalong Lumaki Ang Diksiyonaryo]. Marso 2018. Nakuha noong Marso 5, 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  19. ↑ Yang, Stephanie (31 Enero 2018). "Want to Keep Up With Bitcoin Enthusiasts? Learn the Lingo". The Wall Street Journal. Nakuha noong 25 Oktubre 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  20. ↑ Katz, Lily (24 Mayo 2017). "Cryptocurrency Mania Goes Beyond Bitcoin". Bloomberg. Nakuha noong 25 Oktubre 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  21. ↑ Browne, Ryan (5 Disyembre 2017). "Bitcoin is not a bubble but other cryptocurrencies are 'cannibalizing themselves,' fintech exec says". CNBC. Nakuha noong 25 Oktubre 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  22. ↑ Kharif, Olga (Enero 15, 2018). "These Digital Coins Soar (or Fall) With Bitcoin" [Itong Mga Baryang Dihital, Tumataas (o Bumabagsak) Kasama ng Bitcoin]. Bloomberg (sa wikang Ingles). Nakuha noong Oktubre 25, 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  23. ↑ Hajric, Vildana (Oktubre 21, 2020). "Bitcoin Surges to Highest Since July 2019 After PayPal Embrace" [Bitcoin, Tumaas Patungo sa Tuktok Mula Noong Hulyo 2019 Pagkatapos ng Pagyakap ng PayPal]. Bloomberg Law (sa wikang Ingles). Nakuha noong Oktubre 25, 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  24. ↑ Vigna, Paul (Disyembre 19, 2017). "Which Digital Currency Will Be the Next Bitcoin?" [Aling Salaping Dihital Ang Magiging Susunod na Bitcoin?]. The Wall Street Journal (sa wikang Ingles). Nakuha noong Oktubre 25, 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  25. ↑ Steadman, Ian (2013-05-11). "Wary of Bitcoin? A guide to some other cryptocurrencies" [Nag-iingat sa Bitcoin? Isang gabay sa mga iba pang salaping kripto]. Ars Technica (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2014-01-19.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  26. ↑ Popper, Nathaniel (1 Oktubre 2017). "Understanding Ethereum, Bitcoin's Virtual Cousin (Published 2017)". The New York Times.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  27. ↑ "Ethereum Upgrade Adds to Crypto Mania Sparked by Bitcoin's Surge" [Upgrade ng Ethereum, Nagdaragdag sa Kahibangan sa Kripto na Inudyok ng Pagtaas ng Bitcoin]. Bloomberg.com (sa wikang Ingles). Nobyembre 25, 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  28. ↑ Popper, Nathaniel (Marso 27, 2016). "Ethereum, a Virtual Currency, Enables Transactions That Rival Bitcoin's" [Ethereum, isang Salaping Birtuwal, Nagpapahintulot ng mga Transaksiyon na Pumapantay sa Bitcoin]. The New York Times (sa wikang Ingles). Nakuha noong Oktubre 25, 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  29. ↑ Hajric, Vildana (28 Agosto 2019). "Bitcoin's Surge Means Smaller Rivals May Be Due for Rallies". Bloomberg. Nakuha noong 25 Oktubre 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  30. ↑ Saad, Amena (8 Hulyo 2020). "TikTok Takes on Crypto With Dogecoin Soaring 40% in 24 Hours". Bloomberg. Nakuha noong 25 Oktubre 2020.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  31. ↑ Casey, Michael, 1967- (Hulyo 16, 2018). The impact of blockchain technology on finance : a catalyst for change [Ang epekto ng teknolohiyang blockchain sa pananalapi: isang katalista para sa pagbabago] (sa wikang Ingles). London, UK. ISBN 978-1-912179-15-2. OCLC 1059331326.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link) CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: multiple names: mga may-akda (link)
  32. ↑ 32.0 32.1 "Blockchains: The great chain of being sure about things" [Ang mga blockchain: Ang dakilang tanikala ng pagiging sigurado sa mga bagay]. The Economist. Oktubre 31, 2015. Inarkibo mula sa orihinal noong Hulyo 3, 2016. Nakuha noong Hunyo 18, 2016.{{cite journal}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  33. ↑ Badkar, Mamta (Mayo 14, 2018). "Fed's Bullard: Cryptocurrencies creating 'non-uniform' currency in US" [Mapanupil ng Fed: Mga salaping kripto, naglilikha ng mga 'di-unipormeng' salapi sa Amerika]. Financial Times (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong Mayo 15, 2018. Nakuha noong Mayo 14, 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  34. ↑ "How Cryptocurrencies Could Upend Banks' Monetary Role" [Kung Paano Itataob ng mga Salaping Kritpo ang Papel ng mga Bangko sa Pera] (sa wikang Ingles). Naka-arkibo 09-27-2013 sa Wayback Machine., American Banker. 26 May 2013
  35. ↑ Maling banggit (Hindi tamang <ref> tag; walang binigay na teksto para sa refs na may pangalang cryptocurrencytech); $2
  36. ↑ "Blockchain". Inarkibo mula sa orihinal noong 23 Marso 2016. Nakuha noong 19 Marso 2016. Based on the Bitcoin protocol, the blockchain database is shared by all nodes participating in a system. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  37. ↑ "The Truth About Blockchain". Inarkibo mula sa orihinal noong 18 Enero 2017. Nakuha noong 17 Enero 2017. The technology at the heart of bitcoin and other virtual currencies, blockchain is an open, distributed ledger that can record transactions between two parties efficiently and in a verifiable and permanent way. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  38. ↑ Raval, Siraj (2016). "What Is a Decentralized Application?". Decentralized Applications: Harnessing Bitcoin's Blockchain Technology. O'Reilly Media, Inc. pp. 1–2. ISBN 978-1-4919-2452-5. OCLC 968277125. Nakuha noong 6 Nobyembre 2016 – sa pamamagitan ni/ng Google Books.{{cite book}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  39. ↑ . 17 Enero 2018 https://www.theguardian.com/technology/2018/jan/17/bitcoin-electricity-usage-huge-climate-cryptocurrency. {{cite news}}: Missing or empty |title= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  40. ↑ "China's Crypto Crackdown Sends Miners Scurrying to Chilly Canada". 2 Pebrero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  41. ↑ "Cryptocurrency mining operation launched by Iron Bridge Resources". 26 Enero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  42. ↑ "Bitcoin and crypto currencies trending up today - Crypto Currency Daily Roundup June 25 - Market Exclusive". Inarkibo mula sa orihinal noong 2020-04-13. Nakuha noong 2019-04-06.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  43. ↑ "Iceland Expects to Use More Electricity Mining Bitcoin Than Powering Homes This Year". Inarkibo mula sa orihinal noong 2018-04-20. Nakuha noong 2019-04-06.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  44. ↑ "Bitcoin Mining Banned for First Time in Upstate New York Town". 16 Marso 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  45. ↑ "Bitcoin mania is hurting PC gamers by pushing up GPU prices". Nakuha noong 2 Pebrero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  46. ↑ "Graphics card shortage leads retailers to take unusual measures". Nakuha noong 2 Pebrero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  47. ↑ "AMD, Nvidia must do more to stop cryptominers from causing PC gaming card shortages, price gouging". Nakuha noong 2 Pebrero 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  48. ↑ "Nvidia suggests retailers put gamers over cryptocurrency miners in graphics card craze". Inarkibo mula sa orihinal noong 2 Pebrero 2018. Nakuha noong 2 Pebrero 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  49. ↑ Lee, Justina (13 Setyembre 2018). "Mystery of the $2 Billion Bitcoin Whale That Fueled a Selloff".{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  50. ↑ "What You Need To Know About Zero Knowledge" (sa wikang Ingles). Nakuha noong 2018-12-19.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  51. ↑ "Monero, the Drug Dealer's Cryptocurrency of Choice, Is on Fire". Nakuha noong 2018-12-19.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  52. ↑ "Archive copy". Inarkibo mula sa orihinal noong 2018-10-26. Nakuha noong 2019-04-06.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link) CS1 maint: date auto-translated (link)
  53. ↑ https://bitinfocharts.com/comparison/bitcoin-transactionfees.html. {{cite web}}: Missing or empty |title= (tulong)
  54. ↑ First U.S. Bitcoin ATMs to open soon in Seattle, Austin Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Reuters, 18 Pebrero 2014
  55. ↑ Commission, Ontario Securities. "CSA Staff Notice 46-307 Cryptocurrency Offerings". Inarkibo mula sa orihinal noong 29 Setyembre 2017. Nakuha noong 20 Enero 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  56. ↑ "SEC Issues Investigative Report Concluding DAO Tokens, a Digital Asset, Were Securities". Inarkibo mula sa orihinal noong 10 Oktubre 2017. Nakuha noong 20 Enero 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  57. ↑ "Company Halts ICO After SEC Raises Registration Concerns". Inarkibo mula sa orihinal noong 19 Enero 2018. Nakuha noong 20 Enero 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  58. ↑ R Atkins (Peb. 2018). Nagtatakda ang Switzerland ng mga alituntunin upang suportahan ang mga handog sa unang barya . Financial Times . Nakuha noong Mayo 26, 2018.
  59. ↑ "Bitcoin value rises over $1 billion as Japan, Russia move to legitimize cryptocurrency". 12 Abril 2017. Nakuha noong 19 Marso 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  60. ↑ "Regulation of Cryptocurrency Around the World" (PDF). The Law Library of Congress, Global Legal Research Center. Hunyo 2018. pp. 4–5. Nakuha noong 15 Agosto 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  61. ↑ "State regulators unveil nationwide crackdown on suspicious cryptocurrency investment schemes". Washington Post. 21 Mayo 2018. Nakuha noong 27 Mayo 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  62. ↑ Bitcoin's Legality Around The World Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Forbes, 31 Enero 2014
  63. ↑ Tasca, Paolo (7 Setyembre 2015). "Digital Currencies: Principles, Trends, Opportunities, and Risks". Social Science Research Network. SSRN 2657598. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  64. ↑ Samburaj Das (Mayo 2018) Iran at Russia Isaalang-alang ang Paggamit ng Cryptocurrency upang Iwanan ang Mga Sanctions ng US: Iulat ang CCN-Altcoin News . Nakuha noong Mayo 23, 2018.
  65. ↑ Thompson, Luke (2018-08-24). "Bank of Thailand to launch its own crypto-currency". Asia Times (sa wikang Ingles). Inarkibo mula sa orihinal noong 2018-08-27. Nakuha noong 2018-08-27.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  66. ↑ Matsakis, Louise (30 Enero 2018). "Cryptocurrency scams are just straight-up trolling at this point". Wired. Nakuha noong 2 Abril 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  67. ↑ Weinglass, Simona (28 Marso 2018). "European Union bans binary options, strictly regulates CFDs". Times of Israel. Nakuha noong 2 Abril 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  68. ↑ Alsoszatai-Petheo, Melissa (14 Mayo 2018). "Bing Ads to disallow cryptocurrency advertising". Microsoft. Nakuha noong 16 Mayo 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  69. ↑ French, Jordan (2 Abril 2018). "3 Key Factors Behind Bitcoin's Current Slide". theStreet.com. Nakuha noong 2 Abril 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  70. ↑ Wilson, Thomas (28 Marso 2018). "Twitter and LinkedIn ban cryptocurrency adverts – leaving regulators behind". Independent. Nakuha noong 3 Abril 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  71. ↑ Rushe, Dominic (25 Marso 2014). "Bitcoin to be treated as property instead of currency by IRS". The Guardian. Inarkibo mula sa orihinal noong 1 Hunyo 2016. Nakuha noong 8 Pebrero 2018. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  72. ↑ On the Complexity and Behaviour of Cryptocurrencies Compared to Other Markets Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., 7 Nobyembre 2014
  73. ↑ Iwamura, Mitsuru; Kitamura, Yukinobu; Matsumoto, Tsutomu (28 Pebrero 2014). "Is Bitcoin the Only Cryptocurrency in the Town? Economics of Cryptocurrency and Friedrich A. Hayek". doi:10.2139/ssrn.2405790. SSRN 2405790. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  74. ↑ 74.0 74.1 74.2 74.3 74.4 LISTAHAN; CLARKE, D; MCCORRY, P; Bitcoin: Perils ng isang Hindi Pinagsamang Pandaigdigang P2P Pera [Ni S. T Ali, D. Clarke, P. McCorry Newcastle-upon-Tyne: Newcastle University: Computing Science, 2015. (Newcastle University, Computing Science, Technical Report Series, TR-1470)
  75. ↑ Mt. Gox Seeks Bankruptcy After $480 Million Bitcoin Loss Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Carter Dougherty and Grace Huang, Bloomberg News, 28 Pebrero 2014
  76. ↑ 76.0 76.1 Sarah Jeong, DEA Agent Who Faked a Murder and Took Bitcoins from Silk Road Explains Himself Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Motherboard, Vice (25 Oktubre 2015).
  77. ↑ Nate Raymond, Ex-agent in Silk Road probe gets more prison time for bitcoin theft Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Reuters (7 Nobyembre 2017).
  78. ↑ Cyris Farivar, GAW Miners founder owes nearly $10 million to SEC over Bitcoin fraud Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Ars Technica (5 Oktubre 2017).
  79. ↑ Russell, Jon. "Tether, a startup that works with bitcoin exchanges, claims a hacker stole $31M". TechCrunch. Inarkibo mula sa orihinal noong 21 Nobyembre 2017. Nakuha noong 22 Nobyembre 2017. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  80. ↑ "Bitcoin Gold Hit by Double Spend Attack, Exchanges Lose Millions". 23 Mayo 2018.{{cite news}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  81. ↑ Cryptocurrencies Lose $42 Billion After South Korean Bourse Hack, Bloomberg News, 10 Hunyo 2018 {{citation}}: Unknown parameter |authors= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  82. ↑ "Another Crypto Fail: Hackers Steal $23.5 Million from Token Service Bancor". Fortune. 9 Hulyo 2018. Inarkibo mula sa orihinal noong 10 Hulyo 2018. Nakuha noong 6 Abril 2019. {{cite news}}: Unknown parameter |authors= ignored (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  83. ↑ "News releases AMF: 2018". 15 Marso 2018. Nakuha noong 10 Mayo 2018.{{cite web}}: CS1 maint: date auto-translated (link)
  84. ↑ Raeesi, Reza. "The Silk Road, Bitcoins and the Global Prohibition Regime on the International Trade in Illicit Drugs: Can this Storm Be Weathered?". {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong)
  85. ↑ Polgar, David. "Cryptocurrency is a giant multi-level marketing scheme". Quartz Media LLC.
  86. ↑ Analysis of Cryptocurrency Bubbles Error in webarchive template: Check |url= value. Empty.. Bitcoins and Bank Runs: Analysis of Market Imperfections and Investor Hysterics. Social Science Research Network (SSRN). Hinango noong 24 Disyembre 2017.
  87. ↑ McCrum, Dan, Bitcoin's place in the long history of pyramid schemes
  88. ↑ Kim, Tae, Billionaire investor Marks, who called the dotcom bubble, says bitcoin is a 'pyramid scheme'
  89. ↑ Cryptocurrency and Global Financial Security Panel at Georgetown Diplomacy Conf Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., MeetUp, 11 Abril 2014
  90. ↑ Schwartzkopff, Frances (17 Disyembre 2013). "Bitcoins Spark Regulatory Crackdown as Denmark Drafts Rules". Bloomberg. Inarkibo mula sa orihinal noong 29 Disyembre 2013. Nakuha noong 29 Disyembre 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  91. ↑ Sidel, Robin (22 Disyembre 2013). "Banks Mostly Avoid Providing Bitcoin Services. Lenders Don't Share Investors' Enthusiasm for the Virtual-Currency Craze". Online.wsj.com. Inarkibo mula sa orihinal noong 19 Nobyembre 2015. Nakuha noong 29 Disyembre 2013. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  92. ↑ decentralized currencies impact on central banks Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., rte News, 3 Abril 2014
  93. ↑ Four Reasons You Shouldn't Buy Bitcoins Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Forbes, 3 Abril 2013
  94. ↑ Experiments in Cryptocurrency Sustainability Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Let's Talk Bitcoin, Marso 2014
  95. ↑ Want to make money off Bitcoin mining? Hint: Don't mine Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., The Week, 15 Abril 2013
  96. ↑ Keeping Your Cryptocurrency Safe Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Center for a Stateless Society, 1 Abril 2014
  97. ↑ "Scamcoins". Agosto 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 1 Pebrero 2014. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  98. ↑ "Bitcoin's successors: from Litecoin to Freicoin and onwards". 25 Enero 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 10 Enero 2014. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  99. ↑ "Beyond bitcoin: Inside the cryptocurrency ecosystem". 24 Disyembre 2013. Inarkibo mula sa orihinal noong 27 Enero 2018. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  100. ↑ http://www.businessinsider.com/paul-krugman-says-bitcoin-is-a-bubble-2017-12. {{cite web}}: Missing or empty |title= (tulong)
  101. ↑ . 26 Marso 2018 https://www.nytimes.com/2018/01/29/opinion/bitcoin-bubble-fraud.html. {{cite web}}: Missing or empty |title= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  102. ↑ https://www.cnbc.com/video/2018/01/10/warren-buffett-cryptocurrency-will-come-to-a-bad-ending.html. {{cite web}}: Missing or empty |title= (tulong)
  103. ↑ . 13 Oktubre 2017 https://www.cnbc.com/2017/10/13/blackrock-ceo-larry-fink-calls-bitcoin-an-index-of-money-laundering.html. {{cite web}}: Missing or empty |title= (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  104. ↑ "Introducing Ledger, the First Bitcoin-Only Academic Journal". Motherboard. Inarkibo mula sa orihinal noong 10 Enero 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  105. ↑ "Editorial Policies". ledgerjournal.org. Inarkibo mula sa orihinal noong 23 Disyembre 2016. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
  106. ↑ "How to Write and Format an Article for Ledger" (PDF). 2015. Inarkibo mula sa orihinal (PDF) noong 22 Setyembre 2015. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (tulong); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (tulong)CS1 maint: date auto-translated (link)
Kinuha sa "https://tl.wikipedia.org/w/index.php?title=Salaping_kripto&oldid=2129570"