ISO 639 - วิกิพีเดีย ข้ามไปเนื้อหา

ISO 639

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

ISO 639 เป็นมาตรฐานจากองค์การระหว่างประเทศว่าด้วยการมาตรฐาน (International Organization for Standardization: ISO) ที่กำหนดระบบการแทนค่าภาษาและกลุ่มภาษา ประกอบด้วยชุดรหัส 4 ชุด (1-3, 5) แต่ละชุดมีชื่อตามส่วนที่อธิบายชุดนั้นๆ (ส่วนที่ 4 เป็นแนวทางโดยไม่มีระบบการเข้ารหัสของตัวเอง) ส่วนที่ 6 เคยได้รับการตีพิมพ์แต่ถูกถอนออก มาตรฐานนี้ได้รับการอนุมัติครั้งแรกในปี 1967 ในรูปแบบ ISO Recommendation ชิ้นเดียว คือ ISO/R 639[1] ต่อมาในปี 2002 ได้มีการเปลี่ยนแปลงเป็น ISO 639-1 ส่วนที่ 1 ของชุดใหม่[2] ตามด้วยส่วนเพิ่มเติม ในปี 2023 มาตรฐานทั้งหมดในชุดนี้ได้ถูกรวมเป็นมาตรฐานเดียว[3] โดยอิงจากเนื้อหาของ ISO 639-4 เป็นหลัก

การใช้งานรหัส ISO 639

[แก้]

รหัสภาษาที่กำหนดไว้ในแต่ละส่วนของ ISO 639 มีการใช้งานหลากหลาย เช่น เพื่อการอ้างอิงทางบรรณานุกรม, ในระบบคอมพิวเตอร์, อินเทอร์เน็ต, เป็นองค์ประกอบสำคัญของข้อมูลพื้นที่ (Locale data) รหัสเหล่านี้ยังถูกนำไปใช้ในโปรแกรมต่าง ๆ เช่น ส่วนหนึ่งของURLสำหรับวิกิพีเดีย มีการกำหนดภาษาที่แสดง

ชุดมาตรฐานปัจจุบันและในอดีต

[แก้]
ชุด (ส่วนในอดีต) ชื่อเดิม (รหัสสำหรับการแสดงชื่อภาษา - ...) หน่วยงานจดทะเบียน ฉบับแรก ปัจจุบัน หมายเลขในรายการ (ข้อมูลเมื่อ 12 กรกฎาคม ค.ศ. 2023 (2023 -07-12))
ชุดที่ 1 ส่วนที่ 1: รหัส อัลฟ่า-2 อินโฟเทิร์ม (Infoterm) 1967 (ต้นฉบับ ISO/R 639) 2023 183
ชุดที่ 2 ส่วนที่ 2: รหัส อัลฟ่า-3 หอสมุดรัฐสภา 1998 2023 482 + 20 B-only + 4 พิเศษ + 520 สำหรับใช้งานในท้องถิ่น[4][5]
ชุดที่ 3 ส่วนที่ 3: รหัส อัลฟ่า-3 สำหรับการใช้อย่างครอบคลุมหลายภาษา เอสไอแอลอินเตอร์เนชันแนล 2007 2023 7,916 + 4 พิเศษ + 520 สำหรับใช้งานในท้องถิ่น[6]
(ISO 639-4) ส่วนที่ 4: แนวทางการใช้งานและหลักการทั่วไปสำหรับการเข้ารหัสภาษา ISO/TC 37/SC 2 2010-07-16 2023 (ไม่ใช่รายการ)
ชุดที่ 5 ส่วนที่ 5: รหัส อัลฟ่า-3 สำหรับกลุ่มภาษา หอสมุดรัฐสภา 2008-05-15 2023 115 (รวม 36 ที่เหลือ + 29 กลุ่มปกติจาก ISO 639-2)[7]
(ISO 639-6) ส่วนที่ 6: อัลฟ่า-4 สำหรับการครอบคลุมตัวแปรภาษา (ถอนออก) รหัสพื้นที่ 2009-11-17 ถอนออก 21,000+

มาตรฐาน ISO 639 ชุดย่อยแต่ละชุดจะมีหน่วยงานดูแลรับผิดชอบคอยปรับปรุง โดยหน่วยงานเหล่านี้มีหน้าที่ในการเพิ่มรหัสภาษา และเปลี่ยนแปลงสถานะของรหัสตามความจำเป็น. สำหรับ ISO 639-6 ถูกยกเลิกการใช้งานในปี 2014[8] และไม่ได้รวมอยู่ใน ISO 639:2023

ลักษณะของรหัสภาษาแต่ละตัว

[แก้]

ขอบเขต

  • ภาษาเดี่ยว (Individual languages)
  • มหภาษา (Macrolanguages) (ชุด 3) - หมายถึงกลุ่มภาษาที่มีความใกล้เคียงกัน
  • กลุ่มภาษา (Collections of languages) (ชุด 1, 2, 5) - บางกลุ่มมีการกำหนดไว้ในชุดที่ 2 อยู่แล้ว และบางกลุ่มถูกเพิ่มเข้ามาในชุดที่ 5
    • กลุ่มที่เหลือ (Remainder groups): มี 36 กลุ่มอยู่ในทั้งชุดที่ 2 และ 5 กลุ่มเหล่านี้ถูกสร้างขึ้นเพื่อให้เข้ากันได้กับชุดที่ 2 ในช่วงที่ชุดที่ 5 ยังไม่เผยแพร่ กลุ่มที่เหลือจะไม่มีภาษาหรือกลุ่มย่อยใด ๆ ที่มีรหัสอยู่ในชุด 2 อยู่แล้ว (อย่างไรก็ตาม การใช้งานใหม่ ๆ ที่รองรับชุด 5 อาจพิจารณาว่ากลุ่มที่เหลือสามารถรวมอยู่ได้ ตราบใดที่ยังเคารพลำดับความสัมพันธ์ที่เผยแพร่ในชุด 5 และใช้รหัสกลุ่มย่อยที่เฉพาะเจาะจงที่สุด)
      • ภาษาพิหาร (Bihari) เคยมีรหัส 2 ตัวอักษรว่า bh ในช่วงยุค Part 1 แต่ถูกยกเลิกการใช้ในเดือนมิถุนายน 2021[9]
    • กลุ่มปกติ (Regular groups): มี 29 กลุ่มอยู่ในทั้งชุด 2 และ 5 กลุ่มเหล่านี้เพื่อให้เข้ากันได้กับชุด 2 จะไม่สามารถมีกลุ่มย่อยอื่น ๆ อยู่ภายใน
    • กลุ่มตระกูลภาษา (Families): มี 50 กลุ่มใหม่ที่กำหนดรหัสเฉพาะในชุด 5 (รวมถึงกลุ่มหนึ่งที่มีกลุ่มปกติที่กำหนดรหัสในชุด 2 อยู่แล้ว) กลุ่มตระกูลภาษาสามารถมีกลุ่มย่อยอื่นๆ อยู่ภายใน ยกเว้นกลุ่มที่เหลือ
  • ภาษาย่อย (Dialects): เดิมทีวางแผนให้มีการกำหนดรหัสใน ISO 639-6 (มีการเสนอแต่ยกเลิกไปแล้ว)
  • สถานการณ์พิเศษ (Sets 2, 3)
  • สำรองไว้สำหรับใช้ภายใน (Sets 2, 3) - บางครั้งถูกนำไปใช้ในแอปพลิเคชันที่ต้องการรหัส 2 ตัวอักษร เช่นเดียวกับรหัสมาตรฐานในชุด 1 และ 2 (กรณีที่รหัสพิเศษ mis ไม่เหมาะสม) หรือรหัส 3 ตัวอักษรสำหรับกลุ่มภาษา เช่นเดียวกับรหัสมาตรฐานในชุด 5

ประเภทของรหัสภาษา (สำหรับภาษาเดี่ยว)

  • ภาษาที่ยังมีอยู่ (Living languages) (ชุด 2, 3) (ภาษาใหญ่ทั้งหมดจัดเป็นภาษาที่มีอยู่[10]
  • ภาษาสูญหาย (Extinct languages) (ชุด 2, 3) (599 ภาษา[11] 5 ภาษาอยู่ในชุด 2: chb, chg, cop, lui, sam; ไม่มีภาษาใดอยู่ในชุด 1)
  • ภาษาโบราณ (Ancient languages) (ชุด 1, 2, 3) (124 ภาษา[12] 19 ภาษาอยู่ในชุด 2; และ 5 ภาษา คือ ave, chu, lat, pli และ san มีรหัสอยู่ในชุด 1 ด้วย: ae, cu, la, pi, sa)
  • ภาษาประวัติศาสตร์ (Historical languages) (ชุด 2, 3) (89 ภาษา[13] 16 ภาษาอยู่ในชุด 2; ไม่มีภาษาใดอยู่ในชุด 1)
  • ภาษาที่สร้างขึ้น (Constructed languages) (ชุด 1, 2, 3) (23 ภาษา[14] 9 ภาษาอยู่ในชุด 2: afh, epo, ido, ile, ina, jbo, tlh, vol, zbl; 5 ภาษาอยู่ในชุด 1: eo, ia, ie, io, vo)

ภาษาเดี่ยวและมหภาษาที่มีรหัสภาษา 3 ตัวอักษรในชุดที่ 2:

  • รหัสอ้างอิงบรรณานุกรม (Bibliographic) (บางรหัสยกเลิกการใช้ไปแล้ว ไม่มีการกำหนดในชุด 3): รหัสเหล่านี้เป็นรหัสเก่า (อิงตามชื่อภาษาในภาษาอังกฤษ)
  • รหัสคำศัพท์เฉพาะทาง (Terminologic) (กำหนดไว้ในชุด 3 ด้วย): รหัสเหล่านี้เป็นรหัสที่แนะนำ (อิงตามชื่อภาษาพื้นเมือง ใช้อักษรโรมันแทนถ้าจำเป็น)
  • รหัสอื่น ๆ (รวมถึงกลุ่มภาษาและรหัสพิเศษ/สำรอง) จะมีเพียงรหัสภาษา 3 ตัวอักษร เพียงชุดเดียวสำหรับการใช้งานทั้งสองประเภท


ดูเพิ่ม

[แก้]

หมายเหตุและอ้างอิง

[แก้]
  1. ↑ "ISO/R 639:1967". International Organization for Standardization. 1988-03-01. สืบค้นเมื่อ 2012-08-05.
  2. ↑ "ISO 639:1988". International Organization for Standardization. สืบค้นเมื่อ 2012-08-05.
  3. ↑ "ISO 639:2023". International Organization for Standardization. สืบค้นเมื่อ 2023-11-15.
  4. ↑ "Codes arranged alphabetically by alpha-3/ISO 639-2 Code". Library of Congress. 2013-07-25. สืบค้นเมื่อ 2019-01-10.
  5. ↑ "ISO-639-2 Codes". Library of Congress. สืบค้นเมื่อ 2019-01-10.
  6. ↑ "ISO 639-3 Code Set (UTF-8)". SIL International. สืบค้นเมื่อ 2023-07-12.
  7. ↑ "ISO 639-5 codes ordered by Identifier". Network Development & MARC Standards Office. Library of Congress. สืบค้นเมื่อ December 12, 2018.
  8. ↑ "(ถูกถอนออกแล้ว) ISO 639-6:2009". สืบค้นเมื่อ 2024-07-24.
  9. ↑ SIL International (2021-06-14). "Change to Part 1 Language Code". ISO 639-3.
  10. ↑ "ISO 639 code tables: macrolanguages". Sil.org. สืบค้นเมื่อ 2012-08-05.
  11. ↑ "ISO 639 code tables: extinct". Sil.org. สืบค้นเมื่อ 2012-08-05.
  12. ↑ "ISO 639 code tables: ancient". Sil.org. สืบค้นเมื่อ 2019-01-10.
  13. ↑ "ISO 639 code tables: historical". Sil.org. สืบค้นเมื่อ 2012-08-05.
  14. ↑ "ISO 639 code tables: constructed". Sil.org. สืบค้นเมื่อ 2022-02-07.

แหล่งข้อมูลอื่น

[แก้]
เข้าถึงจาก "https://th.wikipedia.org/w/index.php?title=ISO_639&oldid=11862283"