ภาษาบาโลจ

ภาษาบาโลจ
بلۏچی Balòci
บาโลจ เขียนในแบบอักษรแนสแทอ์ลีก
ประเทศที่มีการพูด	ปากีสถาน, อิหร่าน, อัฟกานิสถาน
ภูมิภาค	แคว้นบาโลชิสถาน
ชาติพันธุ์	ชาวบาโลจ
จำนวนผู้พูด	6.3 ล้านคนในปากีสถาน (สำมะโน ค.ศ. 2017) 3–5 ล้านคนในปากีสถาน, อิหร่าน, อัฟกานิสถาน, อ่าวเปอร์เซีย, เติร์กเมนิสถาน (2011)  (ไม่พบวันที่)
ตระกูลภาษา	อินโด-ยูโรเปียน อินโด-อิเรเนียน อิหร่าน อิหร่านตะวันตก ตะวันตกเฉียงเหนือ 2 ภาษาบาโลจ
ระบบการเขียน	อักษรบาโลจมาตรฐาน
สถานภาพทางการ
ผู้วางระเบียบ	บัณฑิตยสถานบาโลจ เควตตา ประเทศปากีสถาน
รหัสภาษา
ISO 639-2	bal
ISO 639-3	bal – รหัสรวม รหัสเอกเทศ: bgp – บาโลจตะวันออก bgn – บาโลจตะวันตก bcc – สำเนียงกัจฉ์ (บาโลจใต้) ktl – สำเนียงโคโรชี
Linguasphere	58-AAB-a > 58-AAB-aa (บาโลจตะวันออก) + 58-AAB-ab (บาโลจตะวันตก) + 58-AAB-ac (บาโลจใต้) + 58-AAB-ad (Bashkardi)

ผู้พูดภาษาบาโลจตะวันออก

ภาษาบาโลจ เป็นภาษากลุ่มอิหร่านตะวันตกเฉียงเหนือ ส่วนใหญ่พูดกันในบาโลชิสถาน มีผู้พูด 3 ถึง 5 ล้านคน นอกจากปากีสถาน อิหร่าน และอัฟกานิสถานแล้ว ยังมีผู้พูดภาษานี้ในโอมาน รัฐอาหรับริมอ่าวเปอร์เซีย เติร์กเมนิสถาน แอฟริกาตะวันออก และสังคมพลัดถิ่นในส่วนอื่นของโลก มีการเสนอแนะว่าต้นกำเนิดของภาษาบาโลจอยู่ในบริเวณรอบ ๆ ภูมิภาคแคสเปียนกลาง

วิทยาหน่วยคำ

ภาษาบาโลจสูญเสียระบบการระบุเพศของภาษาเปอร์เซียโบราณเหมือนกลุ่มภาษาอิหร่านตะวันตกหลายภาษา

สัทวิทยา

สระ

ระบบสระของภาษาบาโลจมีอย่างน้อย 8 เสียง ได้แก่ เสียงยาว 5 เสียง และเสียงสั้น 3 เสียง ได้แก่ /aː/, /eː/, /iː/, /oː/, /uː/, /a/, /i/ และ /u/

พยัญชนะ

ตารางข้างล่างแสดงเสียงพยัญชนะที่พบได้ทั่วไปในภาษาบาโลจถิ่นเหนือและถิ่นใต้ ในภาษาบาโลจถิ่นตะวันตก เสียงพยัญชนะ /s/, /z/, /n/, /ɾ/ และ /l/ อยู่ในบริเวณปุ่มเหงือก เสียงหยุด /t/ และ /d/ อยู่ในบริเวณฟันทั้งสองภาษาถิ่น

	Labial	Dental	Alveolar	Retroflex	Palato- alveolar	Palatal	Velar	Glottal
Stop	p b	t d		ʈ ɖ			k ɡ	ʔ
Affricate					t͡ʃ d͡ʒ
Fricative			s z		ʃ ʒ			h
Tap			ɾ	ɽ
Nasal	m		n
Approximant	w		l			j

หมายเหตุ

ไวยากรณ์

การเรียงลำดับคำโดยทั่วไปของภาษาบาโลจเป็นประธาน-กรรม-กริยา มีลักษณะสัมพันธการกเช่นเดียวกับภาษากลุ่มอินโด-อิเรเนียนอื่น ๆ

ระบบการเขียน

ก่อนคริสต์ศตวรรษที่ 19 ภาษาบาโลจไม่มีการใช้เป็นภาษาเขียน การเขียนที่เป็นทางการใช้ภาษาเปอร์เซีย แม้ว่าจะใช้ภาษาบาโลจในศาลแล้ว

เจ้าหน้าที่อาณานิคมอังกฤษเป็นคนกลุ่มแรกที่เขียนภาษาบาโลจด้วยอักษรละติน หลังการก่อตั้งประเทศปากีสถาน นักวิชาการบาโลจหันมาใช้อักษรเปอร์เซีย

ใน ค.ศ. 2002 มีงานประชุมที่จัดขึ้นเพื่อช่วยสร้างอักษรมาตรฐานสำหรับภาษาบาโลจ

อักษรละติน

a á b c d ď e f g ĝ h i í j k l m n o p q r ř s š t ť u ú v w x y z ž ay aw (33 ตัวอักษรและ 2 ทวิอักษร)

อักษรแบบเก่า

آ، ا، ب، پ، ت، ٹ، ج، چ، د، ڈ، ر، ز، ژ، س، ش، ک، گ، ل، م، ن، و، ھ ہ، ء، ی ے

อักษรมาตรฐาน

ا ب پ ت ٹ ج چ د ڈ ر ز ژ س ش ک گ ل م ن و ۏ ہ (ھ) ی ے (ݔ)

บรรณานุกรม

• Dames, Mansel Longworth (1922). A Text Book of the Balochi Language: Consisting of Miscellaneous Stories, Legends, Poems, and a Balochi-English Vocabulary (ภาษาอังกฤษ). Lahore: Punjab Government Press. สืบค้นเมื่อ 16 January 2020.
• Farrell, Tim (1990). Basic Balochi: an introductory course (ภาษาอังกฤษ). Naples: Università degli Studi di Napoli "L'Orientale". OCLC 40953807.
• Jahani, Carina; Korn, Agnes (2009). "Balochi". ใน Windfuhr, Gernot (บ.ก.). The Iranian languages. Routledge Language Family Series (ภาษาอังกฤษ) (1st ed.). London: Routledge. pp. 634–692. ISBN 978-0-7007-1131-4.
• Serge, Axenov (2006). The Balochi language of Turkmenistan: a corpus based grammatical description (ภาษาอังกฤษ). Stockholm: Uppsala Universitet. ISBN 978-91-554-6766-1. OCLC 82163314.
• Jahani, Carina; Korn, Agnes, บ.ก. (2003). The Baloch and Their Neighbours: Ethnic and Linguistic Contact in Balochistan in Historical and Modern Times (ภาษาอังกฤษ). In cooperation with Gunilla Gren-Eklund. Wiesbaden: Reichert. ISBN 978-3-89500-366-0. OCLC 55149070.
• Jahani, Carina, บ.ก. (2000). Language in society: eight sociolinguistic essays on Balochi. Acta Universitatis Upsaliensis (ภาษาอังกฤษ). Uppsala University. ISBN 978-91-554-4679-6. OCLC 44509598.

อ่านเพิ่ม

Dictionaries and lexicographical works

• Gilbertson, George W. 1925. English-Balochi colloquial dictionary. Hertford: Stephen Austin & Sons.
• Ahmad, K. 1985. Baluchi Glossary: A Baluchi-English Glossary: Elementary Level. Dunwoody Press.
• Badal Khan, S. 1990. Mán Balócíá Darí Zubánání Judá. Labzánk Vol. 1(3): pp. 11–15.
• Abdulrrahman Pahwal. 2007. Balochi Gálband: Balochi/Pashto/Dari/English Dictionary. Peshawar: Al-Azhar Book Co. p. 374.
• Mír Ahmad Dihání. 2000. Mír Ganj: Balócí/Balócí/Urdú. Karachi: Balóc Ittihád Adabí Akedimí. p. 427.
• Bruce, R. I. 1874. Manual and Vocabulary of the Beluchi Dialect. Lahore: Government Civil Secretariat Press. vi 154 p.
• Ishák Xámúś. 2014. Balochi Dictionary: Balochi/Urdu/English. Karachi: Aataar Publications. p. 444.
• Nágumán. 2011. Balócí Gál: Ambáre Nókáz (Balochi/English/Urdu). Básk. p. 245.
• Nágumán. 2014. Jutgál. Makkurán: Nigwar Labzánkí Majlis. p. 64.
• Ghulám Razá Azarlí. 2016. Farhange Kúcak: Pársí/Balúcí. Pársí Anjuman.
• Hashmi, S. Z. S. 2000. Sayad Ganj: Balochi-Balochi Dictionary. Karachi: Sayad Hashmi Academy. P. 887.
• Ulfat Nasím. 2005. Tibbí Lughat. Balócí Akademí. p. 260.
• Gulzár Xán Marí. 2005. Gwaśtin. Balócí Akedimí. p. 466.
• Raśíd Xán. 2010. Batal, Guśtin, Puźdánk, Ghanŧ. Tump: Wafá Labzání Majlis. p. 400.
• Śe Ragám. 2012. Batal, Gwaśtin u Gálband. Balócí Akademí. p. 268.
• Abdul Azíz Daolatí Baxśán. 1388. Nám u Ném Nám: Farhang Námhá Balúcí. Tihrán: Pázína. p. 180.
• Nazeer Dawood. 2007. Balochi into English Dictionary. Gwádar: Drad Publications. p. 208.
• Abdul Kaiúm Balóc. 2005. Balócí Búmíá. Balócí Akademí. p. 405.
• Ján Mahmad Daśtí. 2015. Balócí Labz Balad [Balochi/Balochi Dictionary]. Balócí Akademí. p. 1255.
• Bogoljubov, Mixail, et al. (eds.). Indoiranskoe jazykoznanie i tipologija jazykovyx situacij. Sbornik statej k 75-letiju professora A. L. Gryunberga. St. Pétersbourg (Nauka). pp. 201–212.
• Marri, M. K. and Marri, S. K. 1970. Balúcí-Urdú Lughat. Quetta: Balochi Academy. 332 p.
• Mayer, T. J. L. 1900. English-Baluchi Dictionary. Lahore: Government Press.

Orthography

• Jahani, Carina. 1990. Standardization and orthography in the Balochi language. Studia Iranica Upsaliensia. Uppsala, Sweden: Almqvist & Wiksell Internat.
• Sayad Háśumí. 1964. Balócí Syáhag u Rást Nibíssag. Dabai: Sayad Háśumí Balóc. p. 144.
• Ghaos Bahár. 1998. Balócí Lékwaŕ. Balócí Akademí. p. 227.
• Ziá Balóc. 2015. Balócí Rást Nibíssí. Raísí Cáp u Śingjáh. p. 264.
• Axtar Nadím. 1997. Nibiśta Ráhband. Balócí Akedimí. p. 206.
• Táj Balóc. 2015. Sarámad (Roman Orthography). Bahren: Balóc Kalab. p. 110.

Courses and study guides

• Barker, Muhammad A. and Aaqil Khan Mengal. 1969. A course in Baluchi. Montreal: McGill University.
• Collett, Nigel A. 1986. A Grammar, Phrase-book, and Vocabulary of Baluchi (As Spoken in the Sultanate of Oman). Abingdon: Burgess & Son.
• Natawa, T. 1981. Baluchi (Asian and African Grammatical Manuals 17b). Tokyo. 351 p.
• Munazzih Batúl Baóc. 2008. Ásán Balúcí Bólcál. Balócí Akademí. p. 152.
• Abdul Azíz Jázimí. Balócí Gappe Káidaián. p. 32.
• Muhammad Zarrín Nigár. Dastúr Tatbíkí Zabáne Balúcí bá Fársí. Íránśahr: Bunyáde Naśre Farhange Balóc. p. 136.
• Gilbertson, George W. 1923. The Balochi language. A grammar and manual. Hertford: Stephen Austin & Sons.
• Bugti, A. M. 1978. Balócí-Urdú Bólcál. Quetta: Kalat Publications.
• Ayyúb Ayyúbí. 1381. Dastúr Zabán Fársí bih Balúcí. Íránśahr: Intiśárát Asátír. p. 200.
• Hitturam, R. B. 1881. Biluchi Nameh: A Text-book of the Biluchi Language. Lahore.

Etymological and historical studies

• Elfenbein, J. 1985. Balochi from Khotan. In: Studia Iranica. Vol. XIV (2): 223–238.
• Gladstone, C. E. 1874. Biluchi Handbook. Lahore.
• Hashmi, S. Z. S. 1986. Balúcí Zabán va Adab kí Táríx [The History of Balochi language and Literature: A Survey]. Karachi: Sayad Hashmi Academy.
• Korn, A. 2005. Towards a Historical Grammar of Balochi. Studies in Balochi Historical Phonology and Vocabulary [Beiträge zur Iranistik 26]. Wiesbaden (Reichert).
• Korn, A. 2009. The Ergative System in Balochi from a Typological Perspective // Iranian Journal for Applied Language Studies I. pp. 43–79.
• Korn, A. 2003. The Outcome of Proto-Iranian *ṛ in Balochi // Iran : Questions et connaissances. Actes du IVe congrès européen des études iraniennes, organisé par la Societas Iranologica Europaea, Paris, 6-10 septembre 1999. III : Cultures et sociétés contemporaines, éd. Bernard HOURCADE [Studia Iranica Cahier 27]. Leuven (Peeters). pp. 65–75.
• Mengal, A. K. 1990. A Persian-Pahlavi-Balochi Vocabulary I (A-C). Quetta: Balochi Academy.
• Morgenstiene, G. 1932. Notes on Balochi Etymology. Norsk Tidsskrift for Sprogvidenskap. p. 37–53.
• Moshkalo, V. V. 1988. Reflections of the Old Iranian Preverbs on the Baluchi Verbs. Naples: Newsletter of Baluchistan Studies. No. 5: pp. 71–74.
• Moshkalo, V. V. 1991. Beludzskij Jazyk. In: Osnovy Iranskogo Jazykozanija. Novoiranskie Jazyki I. Moscow. p. 5-90.

Dialectology

• Dames, M. L. 1881. A Sketch of the Northern Balochi Language. Calcutta: The Journal of the Asiatic Society of Bengal.
• Elfenbein, J. 1966. The Baluchi Language. A Dialectology with Text. London.
• Filipone, E. 1990. Organization of Space: Cognitive Models and Baluchi Dialectology. Newsletter of Baluchistan Studies. Naples. Vol. 7: pp. 29–39.
• Gafferberg, E. G. 1969. Beludzhi Turkmenskoi. SSR: Ocherki Khoziaistva Material'oni Kultuy I Byta. sn.
• Geiger, W. 1889. Etymologie des Baluci. Abhandlungen der I. Classe derKoniglich Bayersichen Akaemie der Wissenschaften. Vol. XIX(I): pp. 105–53.
• Marston, E. W. 1877. Grammar and Vocabulary of the Mekranee Beloochee Dialect. Bombay.
• Pierce, E. 1874. A Description of the Mekranee-Beloochee Dialect. Journal of the Royal Asiatic Society. Vol. XI: 1-98.
• Pierce, E. 1875. Makrani Balochi. Journal of the Royal Asiatic Society. 11: N. 31.
• Rossi, A. V. 1979. Phonemics in Balochi and Modern Dialectology. Naples: Instituto Universitario Orientale, Dipartimento di Studi Asiatici. Iranica, pp. 161–232.
• Rahman, T. 1996. The Balochi/Brahvi Language Movements in Pakistan. Journal of South Asian and Middle Eastern Studies. Vol. 19(3): 71–88.
• Rahman, T. 2001. The Learning of Balochi and Brahvi in Pakistan. Journal of South Asian and Middle Eastern Studies. Vol. 24(4): 45–59.
• Rahman, T. 2002. Language Teaching and Power in Pakistan. Indian Social Science Review. 5(1): 45–61.

Language contact

• Elfenbein, J. 1982. Notes on the Balochi-Brahui Linguistic Commensality. In: TPhS, pp. 77–98.
• Foxton, W. 1985. Arabic/Baluchi Bilingualism in Oman. Naples: Newsletter of Baluchistan Studies. N. 2 pp. 31–39.
• Natawa, T. 1970. The Baluchis in Afghanistan and their Language. pp. II:417-18. In: Endo, B. et al. Proceedings, VIIIth International Congress of Anthropological and Ethnological Sciences, 1968, Tokyo and Kyoto. Tokyo: Science Council of Japan.
• Rzehak, L. 1995. Menschen des Ruckens-Menschen des Baluches: Sprache und Wirklicheit im Verwandtschaftssystem der Belutschen. pp. 207–229. In: Reck, C. & Zieme, P. (ed.); Iran und Turfan. Wiesbaden: Harrassowitz.
• Elfenbein, Josef. 1997. "Balochi Phonology". In Kaye, Alan S. Phonologies of Asia and Africa. 1. pp. 761–776.
• Farideh Okati. 2012. The Vowel Systems of Five Iranian Balochi Dialects. Acta Universitatis Upsaliensis: Studia linguistica Upsaliensia. p. 241.

Grammar and morphology

• Farrell, Tim. 1989. A study of ergativity in Balochi.' M.A. thesis: School of Oriental & African Studies, University of London.
• Farrell, Tim. 1995. Fading ergativity? A study of ergativity in Balochi. In David C. Bennett, Theodora Bynon & B. George Hewitt (eds.), Subject, voice, and ergativity: Selected essays, 218–243. London: School of Oriental and African Studies, University of London.
• Korn, Agnes. 2009. Marking of arguments in Balochi ergative and mixed constructions. In Simin Karimi, VIda Samiian & Donald Stilo (eds.) Aspects of Iranian Linguistics, 249–276. Newcastle upon Tyne (UK): Cambridge Scholars Publishing.
• Abraham, W. 1996. The Aspect-Case Typology Correlation: Perfectivity Triggering Split Ergativity. Folia Linguistica Vol. 30 (1-2): pp. 5–34.
• Ahmadzai, N. K. B. M. 1984. The Grammar of Balochi Language. Quetta: Balochi Academy, iii, 193 p.
• Andronov, M. S. 2001. A Grammar of the Balochi Language in Comparative Treatment. Munich.
• Bashir, E. L. 1991. A Contrastive Analysis of Balochi and Urdu. Washington, D.C. Academy for Educational Development, xxiii, 333 p.
• Jahani, C. 1994. Notes on the Use of Genitive Construction Versus Izafa Construction in Iranian Balochi. Studia Iranica. Vol. 23(2): 285–98.
• Jahani, C. 1999. Persian Influence on Some Verbal Constructions in Iranian Balochi. Studia Iranica. Vol. 28(1): 123–143.
• Korn, A. 2008. A New Locative Case in Turkmenistan Balochi // Iran and the Caucasus 12. pp. 83–99.
• Leech, R. 1838. Grammar of the Balochky Language. Journal of the Royal Asiatic Society. Vol. VII(2): p. 608.
• Mockler, E. 1877. Introduction to a Grammar of the Balochee Language. London.
• Nasir, K. A. B. M. 1975. Balócí Kárgónag. Quetta.
• Sabir, A. R. 1995. Morphological Similarities in Brahui and Balochi Languages. International Journal of Dravidian Linguistics. Vol. 24(1): 1–8.

Semantics

• Elfenbein, J. 1992. Measurement of Time and Space in Balochi. Studia Iranica, Vol. 21(2): pp. 247–254.
• Filipone, E. 1996. Spatial Models and Locative Expressions in Baluchi. Naples: Instituto Universitario Orietale, Dipartimento di Studi Asiatici. 427 p.

Miscellaneous and surveys

• Baloch, B. A. 1986. Balochi: On the Move. In: Mustada, Zubeida, ed. The South Asian Century: 1900–1999. Karachi: Oxford University Press. pp. 163–167.
• Bausani, A. 1971. Baluchi Language and Literature. Mahfil: A Quarterly of South Asian Literature, Vol. 7 (1-2): pp. 43–54.
• Munazzih Batúl Baóc. 2008. Ásán Balúcí Bólcál. Balócí Akademí. p. 633–644.
• Elfenbein, J. 1989. Balochi. In: SCHMITT, pp. 350–362.
• Geiger, W. 1901. Die Sprach der Balutschen. Geiger/Kuhn II, P. 231–248, Gelb, I. J. 1970. Makkan and Meluḫḫa in Early Mesopotamian Sources. Revue d'Assyriologie. Vol. LXIV: pp. 1–8.
• Gichky, N. 1986. Baluchi Language and its Early Literature. Newsletter of Baluchistan Studies. No. 3, pp. 17–24.
• Grierson, G. A. 1921. Balochi. In: Linguistic Survey of India X: Specimens of Languages of Eranian Family. Calcutta. pp. 327–451.
• Ibragimov, B. 1973. Beludzhi Pakistana. Sots.-ekon. Polozhenie v Pakist. Beludhistane I nats. dvizhnie beludzhei v 1947–1970. Moskva. 143 p.
• Jaffrey, A. A. 1964. New Trends in the Balochi Language. Bulletin of the Ancient Iranian Cultural Society. Vol. 1(3): 14–26.
• Jahani, C. Balochi. In: Garry, J. and Rubino, C. (eds.). Facts About World's Languages. New York: H. W. Wilson Company. pp. 59–64.
• Kamil Al-Qadri, S. M. 1969. Baluchi Language and Literature. Pakistan Quarterly. Vol. 17: pp. 60–65.
• Morgenstiene, G. 1969. The Baluchi Language. Pakistan Quarterly. Vol. 17: 56–59.
• Nasir, G. K. 1946. Riyásat Kalát kí Kaumí Zabán. Bolan.
• Rooman, A. 1967. A Brief Survey of Baluchi Literature and Language. Journal of the Pakistan Historical Society. Vol. 15: 253–272.
• Rossi, A. V. 1982–1983. Linguistic Inquiries in Baluchistan Towards Integrated Methodologies. Naples: Newsletter of Baluchistan Studies. N.1: 51–66.
• Zarubin, I. 1930. Beitrage zin Stadium von Sprache und Folklore der Belutschen. Zapiski Kollegii Vostokovedov. Vol. 5: 653–679.

แหล่งข้อมูลอื่น

• วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ ภาษาบาโลจ
• Collett, N. A. A grammar, phrase book and vocabulary of Baluchi: (as spoken in the Sultanate of Oman). 2nd ed. [Camberley]: [N.A. Collett], 1986.
• Dames, Mansel Longworth. A sketch of the northern Balochi language, containing a grammar, vocabulary and specimens of the language. Calcutta: Asiatic Society, 1881.
• Mumtaz Ahmad. Baluchi glossary: a Baluchi-English glossary: elementary level. Kensington, Md.: Dunwoody Press, 1985.
• EuroBalúči online translation tool เก็บถาวร 2009-03-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน – translate Balochi words to or from English, Persian, Spanish, Finnish and Swedish
• iJunoon English to Balochi Dictionary เก็บถาวร 2008-02-12 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• EuroBalúči – Baluchi alphabet, grammar and music
• "Baluchi" . Encyclopedia Americana. 1920.
• Jahani, C. 2019. A Grammar of Modern Standard Balochi