ಅಂಗಿಕಾ ಬಾಸೆ

Angika
अंगिका
The word "Angika" written in Devanagari script
ಬಳಕೆಡುಪ್ಪುನ ಪ್ರದೇಸೊಲು	India and Nepal
ಪ್ರದೇಸೊ	Bihar and Jharkhand (India), Terai (Nepal)
ಮೂಲ ಬಾಸಿಗೆರ್	Around 15 Million
ಬಾಸೆಲೆ ಕುಟುಮ್ಮೊ	Indo-European Indo-Iranian Indo-Aryan Eastern Bihari Angika
Official status
Official language in	ಭಾರತ Jharkhand (additional)
ಬಾಸೆದ ಸಂಕೇತೊಲು
ISO 639-2	anp
ISO 639-3	anp
Glottolog	angi1238

ಅಂಗಿಕಾ ( ಅಂಗ, ಅಂಗಿಕರ್ ಅಥವಾ ಚಿಕಾ-ಚಿಕಿ ಪಂಡ್‌ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್) ಪೂರ್ವ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಬಾಸೆ, ಇಂದೆನ್ ಭಾರತೊದ ಬಿಹಾರ ಬುಕ್ಕೊ ಝಾರ್ಖಂಡ್ದ ಕೆಲವು ಬಾಗೊಲೆಡ್ ಬುಕ್ಕೊ ನೇಪಾಳದ ಕೆಲವು ಬಾಗೊಲೆಡ್ ಪಾತೆರ್‌ಬೆರ್.

ಅಂಗಿಕಾ ನೆರೆತ ಭಾರತೊದ ಬಾಸೆಲಾಯಿನ ಮೈಥಿಲಿ ಬಾಸೆಮೈಥಿಲಿ, ಬೆಂಗಾಲಿ, ಭೋಜ್‌ಪುರಿ ಬುಕ್ಕೊ ಮಾಗಾಹಿದೊಟ್ಟುಗು ಕೈತಲ್ದ ಸಮ್ಮಂದೊ ಹೊಂದ್ಂಡ್. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾದ್ ಇಂದೆನ್ ಅಂಗ ಲಿಪಿ ಪಂಡ್‍ದ್ ಲೆಪ್ಪುನ ಬೇತೆನೇ ಲಿಪಿಡ್ ಬರೆಪುನೆ. ಅಯಿಡ್ದ್ ಬುಕ್ಕೊ ಬರವುಗಾರೆರ್ ಕೈತಿ ಲಿಪಿಗ್ ಬುಕ್ಕೊ ಅಕೇರೊಗ್ ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಗ್ ಬದಲಾಯೆರ್.

ಮೈಥಿಲಿದ ಸಮ್ಮಂದೊ

ಅಂಗಿಕಾನ್ ಜಾರ್ಜ್ ಏಬ್ರಹಾಂ ಗ್ರಿಯರ್ಸನೆರ್ ಲಿಂಗ್ವಿಸ್ಟಿಕ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾಡ್ ಮೈಥಿಲಿದ ಉಪಬಾಸೆಂದ್ ವರ್ಗೀಕರಿಸದೆರ್ (1903). ಅಂಡಲಾ ಅಂಗಿಕಾ ಬಾಸೆದಕುಲು ಇತ್ತೆ ಸೊಸಂತ್ರೊ ಬಾಸೆದ ಸ್ತಾನಮಾನೊನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸದೆರ್. ಬಿಹಾರೊಡು ಮೈಥಿಲಿ ಬಾಸೆದ ಪ್ರತಿಪಾದಕೆರ್ 20ನೇ ಶತಮಾನೊದ ಸುರುಟು ಮೈಥಿಲಿ- ಸಾಲೆಗ್ ಪ್ರಾತಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣೊನು ಗಳಸೊಡುಂದು ಒತ್ತಾಯ ಮಲ್ಪುನಗ, ಆಂಗಿಕಾ-ಪಾತೆರುನ ಪ್ರದೇಸೊದ ಜನೊ ಅಕ್ಲೆನ್ ಬೆಂಬಲಿಸಯಿಜೆರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಬದಲ್ಗ್ ಹಿಂದಿ -ಮಾದ್ಯಮೊನು ಶಿಕ್ಷಣೊಂದ್ ಬೆಂಬಲಿಸಯೆರ್. 1960 ಬುಕ್ಕೊ 1970ನೆ ದಸಕೊಡು ಮೈಥಿಲಿ ಬಾಸಿಕೆರ್ ಬೇತೆನೆ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಭಾರತೊದ ರಾಜ್ಯೊ ಮಿಥಿಲಾ ರಾಜ್ಯೊಗು ಬೇಡಿಕೆ ದೀಡ್‌ನಗ ಅಂಗಿಕಾ ಬುಕ್ಕೊ ಬಜ್ಜಿಕ ಬಾಸಿಗೆರ್ ಅಕ್ಲೆನ ಬಾಸೆಲೆಗ್ ಮನ್ನಣೆ ಕೊರ್ಪುನಂಚ ಪ್ರತಿ-ಆಗ್ರಹೊ ಮಲ್ತೆರ್.

ಮೈಥಿಲಿ ಪ್ರತಿಪಾದಕೆರ್ ಬಿಹಾರೊದ ಸರ್ಕಾರೊ ಬುಕ್ಕೊ ಬಿಹಾರೊ ಪರ ಹಿಂದಿನ್ ರಾಷ್ಟ್ರಬಾಸೆ ಪರಿಷತ್ತು ಮೈಥಿಲಿ ಬಾಸೆ ಚಳವಳಿನ್ ದುರ್ಬಬಲ ಮಲ್ಪಿಯರ ಅಂಗಿಕಾ ಬುಕ್ಕೊ ಬಜ್ಜಿಕನ್ ಬೇತೆಬೇತೆ ಬಾಸೆಲಾದ್ ಪ್ರಚಾರೊ ಮಲ್ತೆರ್ಂದ್ ನಂಬುವೆರ್. ಅಕ್ಲೆಡ್ ಹಲವೆರ್ ಅಂಗಿಕಾನ್ ಮೈಥಿಲಿದ ಉಪಬಾಸೆಂದ್ ಪರಿಗಣಿಸವೆರ್. ಮುಕ್ಯವಾದ್ ಮೈಥಿಲ್ ಬ್ರಾಣೆರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಕರಣ್ ಕಾಯಸ್ಥರ ಜಾತಿಲೆ ಜನೊ ಮೈಥಿಲಿ ಚಳುವಳಿನ್ ಬೆಂಬಲಿಸದೆರ್. ಆಂಡ ಮಿಥಿಲಾ ಪ್ರದೇಸೊದ ವಿದೊವಿದೊ ಜಾತಿಲೆ ಜನೊ ಅಂಗಿಕಾ ಬುಕ್ಕೊ ಬಜ್ಜಿಕನ್ ಅಕ್ಲೆನ ಅಪ್ಪೆಬಾಸೆಂದ್ ಬಿಂಬಿಸದೆರ್, ಮೈಥಿಲಿ ಆದಾರಿತೊ ಪ್ರಾದೇಸಿಕ ಗುರ್ತೊನು ಪೊಲಿಪ್ಯರ್ ಪ್ರಯತ್ನಿಸದೆರ್.

ಅದಿಕೃತ ಸ್ತಿತಿ

ಅಂಗಿಕಾ ಭಾರತೊದ ಸಂವಿದಾನೊದ 8ನೇ ಪರಿಚ್ಚೇದೊದ ಪಟ್ಟಿಡ್ ಸೇರಾಯರ ಆತ್‌ಜಿ

2018ಡ್ ಭಾರತೊದ ರಾಜ್ಯವಾಯಿನ ಜಾರ್ಖಂಡ್‌‌ಡ್ ಅಂಗಿಕಾ "ರಡ್ಡನೇ ರಾಜ್ಯೊ ಬಾಸೆ" ಸ್ತಾನಮಾನೊನು ಹೊಂದ್ಂಡ್. ಉಂದು ಮೈಥಿಲಿ ಸೇರ್‌ನಂಚನೆ 15 ಬೇತೆ ಬಾಸೆಲೊಟ್ಟುಗೆ ಈ ಸ್ತಿತಿನ್ ಅಂಗಿಕಾ ಪಟ್ಟೊಂಡ್.

ಅಂಗ ಪ್ರದೇಸೊ

ಅಂಗಿಕಾನ್ ಮುವಾದ್ ಆಗ್ನೇಯ ಬಿಹಾರಡ್ ಪಾತೆರ್‌ಬೆರ್, ಇಂದೆಟ್ ಮುಂಗೇರ್‌ನ ಎಚ್ಚದ ಬಾಗೊಲು, ಪೂರ್ತಿ ಭಾಗಲ್ಪುರ್ ವಿಬಾಗೊ ಬುಕ್ಕೊ ಜಾರ್ಖಂಡ್‌‌ದ ಸಂತಾಲ್ ಪರ್ಗಾಣ ವಿಬಾಗದೊಟ್ಟುಗೆ ಪುರ್ನಿಯಾ ವಿಬಾಗೊದ ಕೆಲವು ಆಗ್ನೇಯ ಬಾಗೊಲು ಸೇರಿಯೊ. ಇಂದೆತ ಬಾಸಿಕೆರ್ ಸುಮಾರ್ 15 ಮಿಲಿಯನ್ ಜನೊ. ಅಂಗಿಕಾ ಪಾತೆರುನ ಪ್ರದೇಸೊನು ಅಂಗ, ಆಂಗ್ ಪ್ರದೇಶ ಬುಕ್ಕೊ ಅಂಗಿಕಾ-ಬೆಲ್ಟ್ ಪಂಡ್‌ದ್ ಎಚ್ಚಾದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಭಾರತೊದ ಬಿಹಾರ ಬುಕ್ಕೊ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯೊಲೆ ಬುಡ್‌ತ್, ಇಂದೆನ್ ನೇಪಾಳೊದ ಟೆರಾಯ್‌ನ ಮೊರಾಂಗ್ ಜಿಲ್ಲೆಡ್ ಅಲ್ಪಸಂಕ್ಯಾತ ಬಾಸೆಯಾದ್ ಪಾತೆರುವೆರ್. 2011 ನೇಪಾಳ ಜನಗಣತಿದ ಸಮಯೊಡು ಮೊರಾಂಗ್‌ದ 1.9% ಜನೊ ಅಂಗಿಕಾನ್ ಅಕ್ಲೆನ ಅಪ್ಪೆಬಾಸೆಯಾದ್ ಪಿರ ಕೊರಿಯೆರ್.

ಅಂಗಿಕಾ ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಪರ್ಬೊ

ಮಾನಸ ಪೂಜೆ (ವಿಶಾರಿ ಪೂಜೆ), ಅಂಗ ಪ್ರದೇಸೊದ ಜಾನಪದ ಪರ್ಬೊ, ಭಾಗಲ್ಪುರೊದ ದೀಪ್‌ನಗರೊ ಚೌಕ್‌ಡ್ ಆಚರಣೆ.

ಪರ್ಬೊಲು ಸಮುದಾಯೊದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಬಾಗೊ. ಅಂಗಾದ ಮಾತ ದೈತ್ಯೆರ್ ಪರ್ಬೊಲೆನ್ ದಿಂಜ ಉತ್ಸಾಹೊ ಬುಕ್ಕೊ ಹುಮ್ಮಸ್‌ಡ್ ಆಚರಿಸವೆರ್. ಆಂಡಲಾ, ಮಾನಸ ದೇವಿ ಪೂಜೆ (ಬೆಹುಲ ವಿಷಹಾರಿ ಜಾನಪದೊನು ಆಧರಿಸದ್) ಬುಕ್ಕೊ ಕಾಳಿ ಪೂಜೆ ಈ ಪ್ರದೇಸೊದ ರಡ್ಡ್ ಅಮೂರ್ತೊ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯಾತ್ಂಡ್. ಉಂದು ಅತ್ತಂದೆ ದುರ್ಗಾ ಪೂಜೆ, ಸರಸ್ವತಿ ಪೂಜೆ, ಛತ್ ಪೂಜೆ, ಬಿಸ್ವಕರ್ಮ ಪೂಜೆ, ಬಸಂತಿ ಪೂಜೆ, ಹೋಳಿ, ಗುರು ಪೂರ್ಣಿಮಾ ಬುಕ್ಕೊ ಈದ್ ಕೂಡ ಈ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಎಚ್ಚದ ಮಹತ್ವೊನು ಹೊಂದ್ಂಡ್. 

• ಮಾನಸ ಪೂಜೆ (ಬಿಹುಲ-ವಿಶಾರಿ ಪೂಜೆ)

ಬಿಹಾರೊದ ಆಂಗ್ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಮಾನಸ ಪೂಜೆಲಾ ಮುಕ್ಯ ಜಾನಪದ ಪರ್ಬೊ ಆತ್ಂಡ್. ಉಂದು ಅಂಗ ಪ್ರದೇಸೊದ ಮಲ್ಲ ಪರ್ಬೊ. ಅಂಗ್ ಪ್ರದೇಸೊದ ರಾಜದಾನಿ ಚಂಪಾಪುರಿ ಮಾ ವಿಶಾರಿದ ಮುಕ್ಯ ದೇವಾಲಯೊ. ಮಾ ಮಾನಸನ್ ಸರ್ಪ ದೇವತೆಂದ್ ಪರಿಗಣಿಸವೆರ್. ಇನಿಕ್ಕ್‌ಲಾ ಪುರಾಣ ಕಾಲೊಡ್ದು ನಡತ್ ಬತ್ತ್‌ನ ಮಾನಸ (ಬಿಹುಳ-ವಿಶ್ಹಾರಿ) ಪೂಜೆದ ಸಂಪ್ರದಾಯೊ ದುಂಬರಿತಂಡ್. ಮಾತಾ ಮಾನಸೊನು ಬಿಹುಲ-ವಿಶ್ಹಾಯಡ್ ಪೂಜಿಸವೆರ್. ಮಾ ಮಾನಸ ಶಿವನ ಮಗಳ್ ಬುಕ್ಕೊ ಮಹಾದೇವನ ಕಂಟೆಲ್‍ಡ್ ಮಾಲೆಯಾದ್ ಕುಲ್ಲ್‌ನ ವಾಸುಕಿನ ಸೋದರಿಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್. ಆಂಗ್ ಪ್ರದೇಸೊದ ಚಂಪಾನಗರೊದ ಬಿಹುಲ ವಿಶ್ಹಾರಿ ಕತೆತ ಪೌರಾಣಿಕ ನಂಬಿಕೆಲು ಮಾತಕಡೆ ಪರಡ್ಂಡ್. ಇಂದೆತ ಸತ್ಯೊಲು ವಿಕ್ರಮಶಿಲೆತ ಅವಶೇಷಡ್ಲಾ ಮಾ ಮಾನಸೊದ ರಡ್ಡ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿಗ್ರಹೊಲು ಅವಶೇಷೊಲೆಡ್ ತೋಜಿದ್ ಬರ್ಪುಂಡು.

• ಕಾಳಿ ಪೂಜೆ

ಅಂಗಾ ಅಯಿತ ಕಾಳಿ ಪೂಜೆ ಆಚರಣೆದ ರೀತಿಡ್ ಪ್ರಸಿದ್ದವಾತ್ಂಡ್, ಉಂದು ಇಡೀ ಪ್ರದೇಸೊಡು ಎಚ್ಚ ಆಚರಿಸವುನ ಪರ್ಬೊಲೆಡ್ ಒಂಜಾದುಂಡು. ಮಾನಸ ಪೂಜೆದೊಟ್ಟುಗೆ ಉಂದು ಇದು ಅಂಗದ ಅಮೂರ್ತ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆದ ಉಚ್ಚಯೊ ಆತ್ಂಡ್ .

• ಛತ್ ಪೂಜೆ

ದಂತಕತೆತೆ ಪ್ರಕಾರೊ, ಛತ್ ಪೂಜೆ ಸುರೂಡ್ದು ವೇದಗಳ ಕಾಲೊಡ್ದು ಬತ್ತ್ಂಡ್. ಅಲ್ಪ ರುಷಿಕ್ಲು ದಿನೊಕ್ಲೆ ಕಾಲ ಉಪವಾಸೊ ಮಲ್ಪುವೆರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಋಗ್ವೇದದ ಮಂತ್ರೊದೊಟ್ಟುಗೆ ಪೂಜೆನ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಛತ್ ಪೂಜೆನ್ ಸೂರ್ಯ(ದೇವ)ನ ಮಗೆ ಬುಕ್ಕೊ ಅಂಗ ರಾಜ್ಯೊದ ರಾಜೆ ಕರ್ಣೆಲಾ ಮಲ್ತೆಂದ್ ನಂಬುವೆರ್. ಅಯಿಡ್ದಾರ ಇಂದೆನ್ ಬಿಹಾರೊದ ಮಾತ ಪ್ರದೇಸೊಲೆಡ್ ಪೂರ್ತಿ ಉತ್ಸಾಹೊಡು ಆಚರಿಸವೆರ್ ಬುಕ್ಕೊ ಬಿಹಾರಿಲೆ ಮಹಾಪರ್ವ್ ಪಂಡ್ಂದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ಉಂದು ಅಂಗಾ ಪ್ರದೇಸೊಡು ದಿಂಜ ಜನಪ್ರಿಯೊ ಆಯಿನ ಪರ್ಬೊ.

ಭಾಗಲ್ಪುರೊದ ನಾರಾಯಣಪುರೊಟು ಛತ್ ಆಚರಣೆ

ಅಂಗಿಕಾ ತೆನಸ್

ಅಂಗಿಕಾ ಪಾಕಪದ್ಧತಿ ಅತ್ತಂಡ ಆಂಗ್ ಪ್ರದೇಸೊದ ತೆನಸ್ ಪದ್ದತಿ ಪ್ರದಾನವಾದ್ ಅಂಗ ಪ್ರದೇಸೊಡು ತಿನ್ಪೆರ್. ದಾಸ್ಮೆದ ಎಣ್ಣೆ, ಮೀನ್ ಬುಕ್ಕೊ ಬೆದ್ರ್‌ದ ಚಿಗುರ್‌ಲೆ ಬಳಕೆಡ್ದ್ ನಿರೂಪಣೆ ಆತ್ಂಡ್. ಪುದರ್ ಪೋಯಿನ ಬಿರಾರೊದ ಫಿಶ್ ಕರಿ ಬುಕ್ಕೊ ಸರ್ಸೆ ಬೈಂಗನ್ (ಬದನೆ ದಾಸಿಮೆ ತಯಾರಿಕೆ) ಅಂಗಿಕಾದ ಇಷ್ಟೊದ ತೆನಸಾತ್ಂಡ್. ಬೇತೆ ಅಂಗಿಕಾ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಲು ಪಂಡ ಘುಗ್ನಿ-ಮುಡಿ, ತೆಕುವಾ .

ಮುಡಿದೊಟ್ಟುಗೆ ಬಳಸುನ ಬಿಹಾರಿ ಶೈಲಿದ ಘುಘ್ನಿ

ಸರ್ಸೆಬೈಗನ್ (ದಾಸ್ಮೆ ಬುಕ್ಕೊ ಬೊಳ್ದುಬದನೆಲೆ ವಿಸೇಸೊ ರುಚಿಕಟ್ಟ್‌ದ ಮಸಾಲೆದ ಅಂಗಿಕಾ ಪಾಕಪದ್ಧತಿ)