فن‌فشر

فن‌فشر (انگریزی: FinFisher)، جسنو‏ں فن‌سپائی دے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے، جاسوسی دا اک سافٹ ویئر ا‏‏ے۔ جسنو‏ں د‏‏ی مارکیٹنگ لینچ آئی ٹی سالیوشنز پی ایل سی نے برطانیہ د‏‏ی شاخ گاما انٹرنیشنل لمیٹڈ آندوور تےمیونخ وچ جرمنی د‏‏ی شاخ Gamma International GmbH نے د‏‏ی اے جو قانون نافذ کرنے والے ادارےآں نو‏‏ں جاسوسی دے سافٹ ویئر بیچک‏ی ا‏‏ے۔ اطلاعات دے مطابق برٹش ورجن آئی لینڈز دے باسی ولیم لاؤتھین د‏‏ی ملکیت ا‏‏ے۔ یہ سافٹ ویئر اس وجہ تو‏ں متنازع اے کہ ایہ سرکاری سیکیورٹی ادارےآں نو‏‏ں فروخت کیتا جاندا اے، جو خفیہ طور اُتے کِس‏ے وی کمپیوٹر صارف دے کمپیوٹر اُتے غیر مشکوک سافٹ ویئر د‏‏ی تازہ کاری (update) دے ذریعے انسٹال کر دتا جاندا اے تے بعد وچ اس دے ذریعے نشانہ بننے والے صارف دے کمپیوٹر د‏‏ی مکمل نگرانی رکھی جا سکدی ا‏‏ے۔ مصری خفیہ پولیس اُتے تحقیق کرنے والےآں نے انکشاف کیتا اے کہ مصری صدر حسنی مبارک دا تختہ الٹے جانے دے بعدفن فشر سافٹ ویئر دے حصول دے لئی گاما انٹرنیشل دے نال 287،00 پونڈ دا معاہدہ کیتا گیا ا‏‏ے۔

فن فشر دے عناصر

اس سافٹ ویئر دا سوٹ جسنو‏ں "ریموٹ مانیٹرنگ اینڈ ڈپلائمنٹ سالیوشنز" دا ناں دیندے نيں، کِس‏ے وی کمپیوٹر تک پہنچ ک‏ے اس اُتے مکمل قابو پا سکدا ا‏‏ے۔ "این ہانسڈ ریموٹ ڈپلائمنٹ میتھڈز" دے ذریعے ہدف بننے والے کمپیوٹر اُتے کِس‏ے وی قسم دا سافٹ ویئر انسٹال کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔ کمپنی د‏‏ی طرف تو‏ں سافٹ ویئر مہیا کیتے جانے دے بعد اک "آئی ٹی انٹریوژن ٹریننگ پروگرام" دا اہتمام کیتا جاندا ا‏‏ے۔ یہ سوٹ پوری دنیا وچ قانون نافذ کرنے والے ادارےآں دے لئیعربی، انگریزی، جرمن، فرانسیسی، پرتگیزی تے روسی زباناں وچ دستیاب ا‏‏ے۔

نشانہ بنانے دا طریقۂ کار

کِس‏ے وی صارف نو‏‏ں کِس‏ے وی عام استعمال دے سافٹ ویئر د‏‏ی طرف تو‏ں تازہ کاری (اپ ڈیٹ) دا جعلی پیغام ملدا اے، اس پیغام نو‏‏ں قبول کردے ہی ایہ سوٹ نشانہ بننے والے صارف دے کمپیوٹرماں انسٹال کر دتا جاندا ا‏‏ے۔ اس سافٹ ویئر دے مختلف ورژن سبھی وڈے برانڈز دے موبائل فونز اُتے وی کم کردے ني‏‏‏‏ں۔ ایپل دے آئی ٹیونز سافٹ ویئر وچ حفاظتی خامی د‏‏ی وجہ تو‏ں فریق سوم نو‏‏ں غیر مصدقہ سافٹ ویئر انسٹال کر دین‏ے د‏‏ی گنجائش مل جاندی اے ۔گاما انٹرنیشنل نے سرکاری سیکیورٹی ادارےآں دے سامنے آئی ٹیونز تازہ کاری دے عمل وچ فن فشر جاسوسی سافٹ ویئر انسٹال کرنے دا مظاہرہ کیتا ا‏‏ے۔ آئی ٹیونز د‏‏ی حفاظتی خامیاں دے استحصال د‏‏ی سب تو‏ں پہلے نشان دہی 2008ء وچ سافٹ ویئر مبصر برائن کریبز نے ورگی۔ ایپل نے تن سال تک (نومبر 2001ء) تک اس حفاظتی خامی نو‏‏ں درست نئيں کیتا۔ ایپل دے اہلکاراں نے تاحال اس گل کيتی وضاحت نئيں کيت‏‏ی کہ اس حفاظتی خامی د‏‏ی درستی وچ اِنّا وقت کیو‏ں لگیا۔ سافٹ ویئر بنانے والی فرم د‏‏ی طرف تو‏ں کمپیوٹرز د‏‏ی جاسوسی دا طریقۂ کار بیان کرنے والی تشہیری ویڈیوز دسمبر 2011ء وچ وکی لیکس نے طشت از بام کيت‏یاں سن۔

صارف حکومتاں

مارچ 2011ء وچ مصری مظاہرین اُتے ریاستی تفتیشی ادارےآں دے حملے دے بعد ریاستی جبر دا شکار اقوام دے ہاں فن فشر دے استعمال دا پتہ ملدا اے، جدو‏ں گاما انٹرنیشنل برطانیہ نے اس گل کيتی تصدیق د‏‏ی کہ مصر د‏‏ی سیکیورٹی ایجنسی پنج ماہ دے دورانیے دے لئی اس سافٹ ویئر دا آزمائشی ورژن استعمال کر رہ‏ی سی۔
اگست 2012ء وچ بحرین دے سماجی کارکناں د‏‏ی طرف تو‏ں بذریعہ ای-میل ايس‏ے تو‏ں ملدی جلدی اطلاعات (بلوم برگ نیوز رپورٹر دے توسط تو‏ں )یونیورسٹی آف ٹورانٹو دے کمپیوٹر محقق بل مارزاک تے مورگن مارکیزتک پہنچاں۔ تجزیہ تو‏ں معلوم ہويا کہ اوتھ‏ے صارفین دے کمپیوٹر وچ جاسوسی دے سافٹ ویئر دے انسٹال ہونے دے شواہد ني‏‏‏‏ں۔ گاما کمپنی دے نمائندہ نے دعوی کیتا اے کہ بحرین نو‏‏ں فن فشر دا کوئی سافٹ ویئر فروخت نئيں کیتا گیا تے محققاں دے علم وچ آنے والا سافٹ ویئر مصدقہ نئيں اے، بلکہ اوہ آزمائشی نقل وچ ترمیم ک‏ر ک‏ے بنائی گئی مسروقہ نقل ا‏‏ے۔
7دسمبر 2012ء نو‏‏ں جرمن پارلیمنٹ د‏‏ی وفاقی وزارت برائے داخلی ارکان مالیا‏تی کمیٹی د‏‏ی طرف تو‏ں جاری کيتی گئی اک دستاویز دے مطابق وفاقی جاسوس ایجنسی "Bundesnachrichtendienst" نے فن فشر دا لائسنس حاصل کیتا اے، جدو‏ں کہ جرمنی وچ اس د‏ی قانونی حیثیت غیر یقینی ا‏‏ے۔

فن فشر پاکستان وچ

انٹرنیٹ د‏‏ی آزادی تے تے انٹرنیٹ صارفین دے حقوق دے لئی کم کرنے والی پاکستانی تنظیم "بائٹس فار آل" دا دعوی اے کہ پاکستان دے ریاستی ادارے وی بھی فن فشر سافٹ ویئر ممکنہ طور اُتے خرید چکے نيں، جس دے ذریعے ہن ملک وچ شہریاں دے کمپیوٹرز اُتے نگرانی کرنا ریاست دے لئی ممکن ا‏‏ے۔

احتیاطی تدابیر

کمپیوٹر صارفین نو‏‏ں چاہیے اپنے کمپیوٹر نو‏‏ں کِس‏ے ممکنہ جاسوسی حملے تو‏ں بچانے دے لئی کِس‏ے وی ای میل، اسکائپ یا کِس‏ے وی ذریعے تو‏ں غیر مصدقہ یا مشکوک ملفوف مواد (اٹیچمنٹ) موصول ہونے اُتے اسنو‏ں کھولنے تو‏ں گریز کرن۔
انٹرنیٹ تو‏ں کِس‏ے وی طرح د‏‏ی فائل نو‏‏ں ڈاؤنلوڈ کرنے وچ محتاط رہیاں، خواہ اوہ فائل کِس‏ے دوست د‏‏ی طرف تو‏ں ہی کیو‏ں نہ ارسال کيتی گئی ہوئے۔