Того

Бүгд Найрамдах Того Улс
*République togolaise* (Франц)
Бүгд Найрамдах Того Улс République togolaise (Франц)
	Төрийн далбаа Сүлд
	Уриа: "Travail, Liberté, Patrie" (Франц); "Хөдөлмөр, Эрх чөлөө, Эх орон"
	Төрийн дуулал: "Salut à toi, pays de nos aïeux\|Terre de nos aïeux" (Франц); (Монгол: "Бидний өвөг дээдсийн нутаг") Файл:Togolese national anthem.ogg
	Того улсын байршил (хар хөх) Африкийн Холбоо (цайвар цэнхэр)
Нийслэл ба томоохон хот	Ломе; 6°8′N 1°13′E / 6.133°N 1.217°E
Албан ёсны хэл	Франц хэл;
Ярианы хэл	Жагсаалт: Араб хэл ; Англи хэл ; Франц хэл ; Герман хэл ; Эве хэл ; Гбе ; Гур ; Ква ; Кабийе ; Тални хэл ; Васа ; Агуна хэл ; Ажа хэл ; Нгангам хэл ; Нтчам хэл ; Таммари хэл ; Тем хэл ; Ифе хэл ; Ёруба хэл ;
Угсаатны бүлгүүд	Баруун Африк (94.4%) Ажа, Эве болон Мина (42.4%) ; Кабийе болон Тем (25.9%) ; Акан болон Гурма (17.1%) ; Кпосо болон Акебу (4.1%) ; Ана-Ифе (3.2%) ; Бусад Баруун Африкийн бүлэг (1.7%); Бусад (5.6%)
Шашин (2020)	47.8% Христ ; 33.0% Уламжлалт итгэл ; 18.4% Ислам ; 0.5% Бахай шүтлэг ; 0.3% Бусад / шашингүй;
Ард түмний нэршил	Тогочууд‎
Төр засаг	Нэгдмэл ноёрхогч намын ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Фор Гнассингбе
• Ерөнхий сайд	Виктуар Томега-Догбе
Хууль тогтоох байгууллага	Үндэсний Хурал
Тусгаар тогтнол (Францаас)
• Тусгаар тогтнол олгосон	4 сарын 27, 1960
Газар нутаг
• Нийт	56,785 км2 (123)
• Усны эзлэх талбай (%)	4.2
Хүн ам
• 2023 тооцоо	8,703,961 (101)
• 2022 тооллого	8,095,498
• Нягтаршил	125.9/км2
ДНБ (ХАЧП)	2023 тооцоо
• Нийт	▼ $22.7 тэрбум (151)
• Нэг хүнд ноогдох	▼ $2,612 (175)
ДНБ (нэрлэсэн)	2022 тооцоо
• Нийт	▲ $8.41 тэрбум (157)
• Нэг хүнд ноогдох	▲ $916 (170)
ОТББИ (2015)	▼ 43.1; дундаж
ХХИ (2021)	▲ 0.539; бага · 162
Мөнгөний нэгж	Баруун Африкийн франк (XOF)
Цагийн бүс	UTC (ГДЦ)
Огнооны формат	өө/сс/жжжж
Жолооны тал	баруун
Утасны томьёо	+228
Домэйн нэр	.tg
	Эве, Мина болон Ажа хэл гэх мэт.; Ихэвчлэн Европ, Энэтхэг, Сири-Ливан.; Энэ улсын тооцоололд ДОХ-ын улмаас нас баралтын үр дагаврыг тодорхой тусгасан; Энэ нь хүлээгдэж байснаас дундаж наслалт багасч, нялхсын эндэгдэл, нас баралтын түвшин өндөр, хүн ам, өсөлтийн хурд буурч, хүн амын нас хүйсээр тархалтад өөрчлөлт гарч болзошгүй.; 2017 оны тоон үзүүлэлтэд тулгуурласан зэрэглэл (CIA World Factbook – "Togo");

Того (франц. Togo [tɔˈgo]), албан ёсоор — Бүгд Найрамдах Того Улс (франц. République togolaise) - Өрнөд Африкийн улс бөгөөд Гвинейн буланд оршин, баруун талаараа Гана, дорно зүгтээ Бенин, умард зүгтээ Буркина Фасо зэрэг улсуудтай хиллэдэг. Тус улсын нийслэл нь Ломе хот.

Хүн ам нь- 8 сая 703 мянга бөгөөд 56 785 км² газар нутагтай ажээ.

Түүх

Үндсэн өгүүлэл: Тогогийн түүх

Тогогийн эртний түүхийн талаар мэдээлэл бага байдаг. Археологийн олдворууд эртний овог аймгууд вааран эдлэл хийх, төмөр боловсруулах аргыг мэддэг байсныг харуулж байна. 15-р зууны дундуур португалчууд энд ирж, боолын худалдаа хийж байжээ. 18-р зууны төгсгөлд Эве хүмүүсийн суурьшсан газарт Ломе хот байгуулагдсан.

1884 оноос 1916 он хүртэл Тогогийн газар нутаг нь Тоголанд (Германы колони улс) хэмээх колони улс байж байгаад НҮБ-ын итгэмжлэгдсэн нутаг дэвсгэрт багтан Францын захиргаанд очжээ.

1958 онд болсон анхны бүх нийтийн сонгуулийг нутгийн өмнөд хэсгийн эве гаралтай Силванус Олимпио ялан гарч иржээ. 1960 оны 4-р сарын 27-нд Того улс нь Францаас салан тусгаар тогнолоо олж авсаны дараа тэрбээр Тогогийн анхны ерөнхийлөгч болсон түүхтэй. 1963 оны 1-р сарын 13-н цэргийн офицерүүдийн бослого гарч түүнийг хороосон байна. Ингээд ерөнхийлөгч Груницкигийн удирдлага дор тогтвортой бус олон намын засаглалд шилжив. 1967 оны 1-р сарын 13-аас 2005 он хүртэл ерөнхийлөгч Гнассингбе Эйадема ганцаараа төрийн эрхийг гартаа атгаж байлаа. Тэрбээр тус улсын умард зүгийн кабийе угсааны хүн юм. Түүний хүний эрхийг зөрчсөн, мөрдөн мөшгөлтөөс шалтгаалан олон хүн цөлөгдсөн байдаг. Того улсыг бараг 40 гаруй жил Гнассингбе Эйадема ганцаара удирдсан ба түүнийг 2005 онд нас нөгчсөний дараа түүний хүү Фор Гнассингбе үндсэн хуулийг зөрчин Тогогийн зэвсэгт хүчнээс ерөнхийлөгчөөр томилсон байна. Олон улсын дарамт ба дотоодын үймээн самууны үр дүнд түүнийг буцаан татсан ч, дараах сонгуулиар ахин гарч ирсэн бөгөөд европын холбооноос Форыг сонгуулийн үр дүнг будлинтуулан гарч ирсэн гэж үзсээр байна.

Фор Гнассингбе 2010, 2015, 2020 онуудад Ерөнхийлөгчөөр "дахин сонгогдсон" байна.

Хүний хөгжлийн илтгэцүүрээр тус улс нь дэлхийн 188 орны 166-р байранд жагсаж байна.

Хүн ам

Хүн ам: 8.7 сая (2023 оны тооцоо).

Жилийн өсөлт - 2.7% (төрөлт - нэг эмэгтэйд 4.7 төрөлт).

Эрэгтэйчүүдийн дундаж наслалт 58, эмэгтэйчүүдийнх 62 нас байна.

Дархлал хомсдолын вирусын халдвар (ХДХВ) - 0.28%

Бичиг үсэг - 80% эрэгтэй, 55% эмэгтэйчүүд (2003 оны тооцоо).

Угсаатан зүй- 45 овог, хамгийн том нь Эве, Кабре юм.

Газар зүй

Того нь нийт 56.785 км² газар нутагтай бөгөөд энэ нь Африкийн бусад орнуудтай харьцуулбал жижиг улс юм. Тус улсын нутаг дэвсгэр нь сунган татсан мэт хэлбэртэй бөгөөд умардаас-өмнө зүгт ойролцоогоор 550 км, баруунаас-зүүн зүгт дөнгөж 50-140 км өргөнтэй байдаг юм. Газар нутгийн 16% нь ой, 25% нь газар тариалангийн бүс, 3,5% нь бэлчээрийн бүсэд ордог.

Улсын хилийн нийт урт нь 1647 км, үүний 644 км нь Бенинтэй, 126 км нь Буркина Фасотой, 877 километр нь Гана улстай хиллэнэ.

Того улсын хамгийн өндөр уул нь далайн түвшнээс дээш 986 метрийн өндөртэй Монт Агу уул юм. Хамгийн урт гол нь багцаагаар 400 км урттай Моно гол. Энэ гол умардаас өмнө зүгийг чиглэн урсах ба түүний 50 км орчмыг нь усан тээвэрт ашиглах боломжтой аж.

Уур амьсгал

Уур амьсгалын хувьд жилийн турш чийглэг халуун байх ба өмнө зүгт далайн эрэг орчмоор 27°, умард хэсэгтээ 30° дундаж температуртай байна.

Энэ хэсгийг өргөтгөх хэрэгтэй.

Цахим холбоос

Wiktionary

Wiktionary: Того – Энэ үгийг тайлбар толиос харна уу

Commons: Того – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан

Эшлэл

↑ "Constitution of Togo". 2002. Archived from the original on 14 Хоёрдугаар сар 2012. Татаж авсан: 20 Арваннэгдүгээр сар 2011.
↑ ^2.0 ^2.1 "Togo". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. Татаж авсан: 26 October 2017.
↑ "National Profiles".
↑ "Togo". The World Factbook (2024 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Татаж авсан: 22 June 2023.
↑ "Togo-Les résultats définitifs du 5e RGPH". Icilome. 4 April 2023. Татаж авсан: 1 September 2023.
↑ ^6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org. International Monetary Fund. October 2022. Татаж авсан: October 11, 2022.
↑ "Gini Index". World Bank. Татаж авсан: 16 July 2021.
↑ "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 23 January 2023.

[1] "Constitution of Togo". 2002. Archived from the original on 14 Хоёрдугаар сар 2012. Татаж авсан: 20 Арваннэгдүгээр сар 2011.

[cia-2] 2.0 ^2.1 "Togo". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. Татаж авсан: 26 October 2017.

[3] "National Profiles".

[4] "Togo". The World Factbook (2024 ed.). АНУ-ын Тагнуулын төв газар. Татаж авсан: 22 June 2023.

[5] "Togo-Les résultats définitifs du 5e RGPH". Icilome. 4 April 2023. Татаж авсан: 1 September 2023.

[auto-6] 6.0 ^6.1 ^6.2 ^6.3 "World Economic Outlook Database, October 2022". IMF.org. International Monetary Fund. October 2022. Татаж авсан: October 11, 2022.

[wb-gini-7] "Gini Index". World Bank. Татаж авсан: 16 July 2021.

[UNHDR-8] "Human Development Report 2021/2022" (PDF) (англи хэлээр). United Nations Development Programme. 8 September 2022. Татаж авсан: 23 January 2023.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

ү х з Африкийн Холбооны гишүүн улсууд
Бүрэн эрхт улс	Алжир Ангол‎ Бенин‎ Ботсвана‎ Буркина Фасо‎ Бурунди‎ Габон‎ Гамби‎ Гана‎ Гвиней Гвиней-Бисау‎ Египет‎ Жибути‎ Замби‎ Зимбабве‎‎ Кабо-Верде‎ Камерун‎ Кени Коморос Конго, Ардчилсан Бүгд Найрамдах Улс Конго, Бүгд Найрамдах Улс Кот-д'Ивуар‎ Лесото‎ Либери‎ Ливи Маврики‎ Мавритани‎ Мадагаскар‎ Малави‎ Мали‎ Марокко‎ Мозамбик‎ Намиби‎ Нигери Нижер Өмнөд Африк Өмнөд Судан Руанда‎ Сан-Томе ба Принсипи‎ Сенегал‎ Сейшелийн арлууд Сомали‎ Судан Сьерра Леон‎ Танзани‎ Того Төв Африкийн Бүгд Найрамдах Улс Тунис‎ Уганда‎ Чад‎ Экваторын Гвиней‎ Эсватини‎ Эритрей‎ Этиоп‎
Хүлээн зөвшөөрөгдөөгүй	Бүгд Найрамдах Ардчилсан Арабын Сахар Улс