Пенџапски јазик

Пенџапски јазик
	ਪੰਜਾਬੀ • پنجابی‎ • पंजाबी; Pañjābī
	Зборот пенџаб на гурмуки, деванагари и шахмуки.
Застапен во	Пакистан, Индија
Подрачје	Западен Пенџаб, Источен Пенџаб
Народ	Пенџапци
Говорници	100 милиони (2010)
Јазично семејство	индоевропско индоирански индоариски централни пенџапски јазик; ; ; ;
Писмо	гурмуки ; шахмуки (персиско писмо)
Статус
Службен во	Индија Пенџаб, Чандигарх, Харјана и Химачал Прадеш; Пакистан Пенџаб и Азад Кашмир.
Јазични кодови
ISO 639-1	pa
ISO 639-2	pan
ISO 639-3	или:; pan — Indian Punjabi; pnb — Pakistani Punjabi
	Пенџапци и Ланди во Пакистан и Индија.

Пенџапскиот (гурмуки: ਪੰਜਾਬੀ; деванагари: पंजाबी; шахмуки: پنجابی‎) — индоариски јазик кој го зборуваат околу 102 милиони луѓе и со тоа јазикот е 9 најголем јазик во светот (2010).^[1]^[3] Јазикот е мајчин јазик на Пенџапците, кои го населуваат регионот Пенџаб во Индија и Пакистан. Пенџапскиот е единствен тонски јазик меѓу индоариските јазици.^[4]^[5]^[6]^[7]

Пенџапскиот е најзборуван јазик во Пакистан^[8] и 11 најзборуван во Индија.^[9] Според податоците, пенџапскиот е 4 најзборуван јазик во Англија и Велс^[10] и 3 најзборуван во Канада.^[11]^[12]

Потекло на поимот

Зборот „пенџаб“ (Pañjābī), а ретко панџап, во превод значи „пет води“ на персиски и потекнува од зборовите panj āb. Panj е истоветен со санскритскиот pañca („пет“) и се однесува за најголемите источни притоки на реката Инд. Историската област Пенџаб, сега поделена меѓу Индија и Пакистан, се наоѓа околу реката Инд.

Географска распространетост

Пакистан

Пенџапскиот е најголем јазик во Пакистан. Пенџапскиот е покраински јазик во покраината Пенџаб. Околу 44.15% од населението на Пакистан зборува на пенџапски, а околу 70% од населението на Пакистан зборува пенџапски како прв или вторјазик, а за некои и трет. Најголем пенџапски град е Лахоре, каде 86% од населението се Пенџапци, а во Исламабад 71%.

**Пенџапци во Пакистан**^[13]
година	население на Пакистан	%	Пенџапци
1951	33.740.167	57,08%	22.632.905
1961	42.880.378	56,39%	28.468.282
1972	65.309.340	56,11%	43.176.004
1981	84.253.644	48,17%	40.584.980
1998	132.352.279	44,15%	58.433.431

**Сој. држава Пенџаб (2008)**
Место	Единица	Пенџапци	Удел
–	Пакистан	76.335.300	44,15%
1	Пенџап	70.671.704	75,23%
2	Синд	3.592.261	6,99%
3	Исламабад	1.343.625	71,66%
4	Кибер Пактуква	396.085	0,97%
5	Белуџистан	318.745	2,52%
6	Федерално управувани племенски области	0	0,0%

Индија

Пенџапскиот како мајчин јазик го зборуваат околу 3% од Индијците. Пенџапскиот е службен јазик во индиските држави Пенџап, Харјана и Химачал Прадеш.

**Пенџапци во Индија**
Година	Население на Индија	Пенџапци во Индија	%
1971	548.159.652	14.108.443	2,57%
1981	665.287.849	19.611.199	2,95%
1991	838.583.988	23.378.744	2,79%
2001	1,028,610,328	29.102.477	2,83%
2011	1.210.193.422	33.038.280	2,73%

Фонологија

**самогласки**
	предни	скоро-предни	централни	скоро-задни	задни
затворени	iː ਈ				uː ਊ
полузатворени	eː ਏ	ɪ ਇ		ʊ ਉ	oː ਓ
средни			ə ਅ
полуотворени	ɛː ਐ				ɔː ਔ
отворени			aː ਆ

**согласки**
		двоусни	уснено-забни	забни/ алвеоларни	ретрофлексни	палатални	веларни	глотални
носни		m ਮ		n ਨ	ɳ ਣ	ɲ ਞ	ŋ ਙ
ексолозивни and африкати	voiceless	p ਪ		t̪ ਤ	ʈ ਟ	t͡ʃ ਚ	k ਕ
	безвучни призвучни	pʰ ਫ		t̪ʰ ਥ	ʈʰ ਠ	t͡ʃʰ ਛ	kʰ ਖ
	звучни	b ਬ		d̪ ਦ	ɖ ਡ	d͡ʒ ਜ	ɡ ਗ
фрикати			(f) ਫ਼	s ਸ (z) ਜ਼		(ʃ) ਸ਼		ɦ ਹ
вевни				ɾ ਰ	ɽ ੜ
апроксимантни			ʋ ਵ	l ਲ	^[14] ਲ਼	j ਯ

Тон

Пенџапскиот има три различни тона: висок, среден и низок.

Поврзано

Наводи

↑ ^1,0 ^1,1 Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2010" The World's 100 Largest Languages in 2010
↑ Ernst Kausen, 2006. Die Klassifikation der indogermanischen Sprachen (Microsoft Word, 133 KB)
↑ „världens-100-största-språk-2010“. Nationalencyclopedin. Govt. of Sweden publication. Посетено на 30 August 2013.
↑ Barbara Lust, James Gair. Lexical Anaphors and Pronouns in Selected South Asian Languages. Page 637. Walter de Gruyter, 1999. ISBN 978-3-11-014388-1.
↑ „Punjabi language and the Gurmukhi and Shahmuhi scripts and pronunciation“. Omniglot.com. Посетено на 2012-08-03.
↑ Phonemic Inventory of Punjabi
↑ Geeti Sen. Crossing Boundaries. Orient Blackswan, 1997. ISBN 978-81-250-1341-9. Page 132. Quote: "Possibly, Punjabi is the only major South Asian language that has this kind of tonal character. There does seem to have been some speculation among scholars about the possible origin of Punjabi's tone-language character but without any final and convincing answer..."
↑ „Pakistan Census“. Архивирано од изворникот на 2011-09-12. Посетено на 2013-11-18.
↑ Census of India, 2001: population of Punjab by religion. Censusindia.gov.in. Посетено на 2012-01-18.
↑ „2011 Census: Main language (detailed), local authorities in England and Wales“ (XLS). ONS. Посетено на 27 April 2013.
↑ [1], Census Profile - Province/Territory
↑ [2] Архивирано на 1 јули 2013 г., 2006 Census of Canada: Topic-based tabulations|Detailed Mother Tongue (103), Knowledge of Official Languages
↑ http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/index.html
↑ Masica (1991:97)

Извор

Grierson, George A. 1904–1928. Grierson's Linguistic Survey of India Архивирано на 7 ноември 2021 г.. Calcutta.
Masica, Colin. 1991. The Indo-Aryan languages. Cambridge Univ. Press.

Дополнителни информации

Bhatia, Tej. 1993 and 2010. Punjabi : a cognitive-descriptive grammar. London: Routledge. Series: Descriptive grammars.
Gill H.S. [Harjit Singh] and Gleason, H.A. 1969. A reference grammar of Punjabi. Revised edition. Patiala, Punjab, India: Languages Deparmtent, Punjab University.
Shackle, C. 1972. Punjabi. London: English Universities Press.
Chopra, R. M., Perso-Arabic Words in Panjabi, in: Indo-Iranica Vol.53 (1–4).
Chopra, R. M.., The Legacy of The Punjab, 1997, Punjabee Bradree, Calcutta.

Надворешни врски

Македонско-пенџапски разговорник — Издаваштво Гете (македонски)
„Ајде да учиме пенџапски“ — YouTube (англиски)
Англиско-пенџапски речник Архивирано на 10 март 2010 г. (англиски)

[NE-1] 1,0 ^1,1 Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2010" The World's 100 Largest Languages in 2010

[2] Ernst Kausen, 2006. Die Klassifikation der indogermanischen Sprachen (Microsoft Word, 133 KB)

[NE2-3] „världens-100-största-språk-2010“. Nationalencyclopedin. Govt. of Sweden publication. Посетено на 30 August 2013.

[4] Barbara Lust, James Gair. Lexical Anaphors and Pronouns in Selected South Asian Languages. Page 637. Walter de Gruyter, 1999. ISBN 978-3-11-014388-1.

[5] „Punjabi language and the Gurmukhi and Shahmuhi scripts and pronunciation“. Omniglot.com. Посетено на 2012-08-03.

[6] Phonemic Inventory of Punjabi

[7] Geeti Sen. Crossing Boundaries. Orient Blackswan, 1997. ISBN 978-81-250-1341-9. Page 132. Quote: "Possibly, Punjabi is the only major South Asian language that has this kind of tonal character. There does seem to have been some speculation among scholars about the possible origin of Punjabi's tone-language character but without any final and convincing answer..."

[8] „Pakistan Census“. Архивирано од изворникот на 2011-09-12. Посетено на 2013-11-18.

[by_religion-9] Census of India, 2001: population of Punjab by religion. Censusindia.gov.in. Посетено на 2012-01-18.

[10] „2011 Census: Main language (detailed), local authorities in England and Wales“ (XLS). ONS. Посетено на 27 April 2013.

[11] [1], Census Profile - Province/Territory

[12] [2] Архивирано на 1 јули 2013 г., 2006 Census of Canada: Topic-based tabulations|Detailed Mother Tongue (103), Knowledge of Official Languages

[13] ttp://www.statpak.gov.pk/depts/pco/index.html

[14] Masica (1991:97)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]