ji

 Binêre herwiha: jî

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ʒɪ/
• Deng (Êlih)^ⓘ
• Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: ji

Pêşdaçek

ji

1. daçekek e bo diyarkirina guherrîna yan guherrandina cihê tiştekê/î yan kesekê/î.

   Ji Kurdistanê çû Swêdê.

   Ji malê hat ber dikanê.

   Ji avê anî derê.

2. Daçekek e bo diyarkirina guherrîna yan guherrandina demê.

   Ji sala 2000ê ve ez li zankoyê dixwînim.

   Ji havînê ta zivistanê.

   Ji spêdê ta êvarê.

3. Daçekek e bo diyarkirina dûratiyê.

   Kurdistan ji vir dûr e.

4. Daçekek e bo diyarkirina sedemê / sebebê.

   Ji sarmayê ye ku nesax bûye.

5. Daçekek e bo diyarkirina çavkaniyê.

   Ev agahî ne ji wê pirtûkê ne.

6. Daçekek e bo diyarkirina bikaranîna tiştekê/î bo çêkirina tiştek din.

   Ev xanî ji mermer e.

7. Daçekek e bo diyarkirina rêgirtina li kesekê/î yan tiştekê/î yan jî astengdanîna li ber wan.

   Ji agir parastin.

8. bo berhevdan û miqayesekirina tiştan yan kesan:

   Mişk ji fîlan biçûktir in.

   Tu ji wî mezintir î.

   Ew ji hemûyan zîrektir e.

Ji wêjeya klasîk

• Nê ji me sûc û xeta tên û sîtem
  Lê ji te îhsan û xufran û kerem — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)

Herwiha

• -ij
• j'
• şi
• ş'
• -iş

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ژ‎
• kurdî-krîlî: жь

Nîşeyên karanînê

• Dema ev daçek serbixwe tê bikaranîn (anku ti nomîn nadin pey wê), ew dibe jê:
  jê çûn: ji wê (derê) çûn; ji wî (cihî) çûn; ji wan (deran) çûn
• Dema ev daçek wek gerund bi kar bê, piştî navdêrê daçeka bi ramaneke nêzîk ve tê; ji bîr kirin > bîrvekirin, ji birç mirin > birçvemirin.

Jê

• ji alî
• ji ber
• ji bin
• ji der
• ji hêlê
• ji hindir
• ji jêr
• ji jor
• ji nav
• ji rex
• ji ser
• ji tenişt
• ji ber ...
• ji ... de
• ji ... re
• ji ... ve

Daçekên bingehîn

• bi
• di
• ji
• li

Etîmolojî

proto-hindûewropî * eǵʰs, * eǵʰs (ji)

proto-îranî *heç ("li pey, li dûv",) heçeyte "li pey çûn")

avestayî: heç heçeyte "li pey çûn")

farisiya kevn: hec

partî: h'xs

pehlewî: h'c, ez

partî: ej

farisî: ez, zi

belûçî: eç, eş

kurmancî: ji, iş

zazakî: zi, ci

sanskrîtî: sec

rusî: из (iz)

yûnanî: ἐξ (êks)

latînî: ex

lîtwanî: iš, iž

Çavkanî: Cheung p.124, Horn p.18, Watkins p.74, Etymonline

Bi zaravayên din

• Kurmancî: ji
• Kurmancîya Xorasanê: sa/sewa, le, je, da, ra
• Kurdiya başûrî: le, je, de
• Soranî: le ...ewe
• Zazakî: ... ra

Werger

bo diyarkirina derketina ji cihekî yan ji tiştekî

• Afrîkansî: van → af
• Albanî: nga → sq, prej → sq
• Almanî: von → de, aus → de
• Aramî:

  Îbranî: מן‎ (min)

  Siryanî: ܡܢ‎ (min)

• Asamî: -অৰ পৰা (-or pora)
• Aynuyî: wa
• Belarusî: ад (ad), з (z)
• Bengalî: অবধি → bn (ôbdhi), থেকে → bn (theke)
• Bextiyarî: ز‎ (ze), زه‎ (ze)
• Bîkoliya naverast: hali
• Bulgarî: из → bg (iz), от → bg (ot)
• Burmayî: မှ → my (hma.), က → my (ka.)
• Çekî: z → cs, ze → cs, od → cs
• Çerokî: ᏂᏛᎴᏅᏓ (nidvlenvda)
• Çînî:

  Kantonî: 從 (cung⁴), 自 (zi⁶), 由 (jau⁴)

  Mandarînî: 從 → zh (cóng), 自 → zh (zì), 由 → zh (yóu), 由於 → zh (yóuyú), 出於 → zh (chūyú)

• Dalmatî: da
• Danmarkî: fra → da
• Erebî: مِن‎ (min)

  Erebiya misrî: من‎ (men)

  Erebiya hîcazî: مِن‎ (minn)

• Esperantoyî: el → eo
• Farisî: از‎ → fa (az), ز‎ → fa (ze)
• Fînî: -sta → fi, -lta → fi
• Fransî: de → fr, dans → fr, sur → fr
• Friyolî: di
• Frîsî: fan → fy
• Gaelîka skotî: à, às, bho, o
• Galîsî: de → gl, dende → gl, desque
• Gurcî: -დან (-dan), -გან (-gan)
• Guwaranî: guive → gn
• Hindî: से → hi (se)
• Holendî: van → nl, uit → nl
• Îbranî: מ־‎ (mi-, me-), מִן‎ (mín)
• Îdoyî: de → io
• Îngilîzî: from → en
• Înterlîngua: de → ia, ab → ia
• Îrlendî: ó
• Îtalî: da → it, di → it
• Îzlendî: frá → is
• Japonî: から → ja (kara), より → ja (yori)
• Katalanî: de → ca, des de → ca
• Koreyî: -에서 (eseo)
• Kornî: a
• Kreyoliya belizeyî: fahn
• Ladînî: de
• Latînî: ab → la, a → la, ex → la, e → la
• Lawsî: ຈາກ (chāk)
• Lîtwanî: iš → lt
• Mòçenoyî: va
• Makedonî: од (od)
• Malezî: dari → ms, daripada
• Maltayî: minn → mt
• Mançûyî: ᠴᡳ (ci), ᡩᡝᡵᡳ (deri)
• Mecarî: -ból/-ből, -tól/-től
• Napolîtanî: a, 'e
• Nepalî: बाट (bāṭa)
• Norwecî: fra → no
• Papyamentoyî: di
• Polonî: z → pl, od → pl
• Portugalî: de → pt
• Puncabî: ਤੋਂ (tõ)
• Rapanuyî: mai
• Romanyayî: de → ro
• Rusî: из → ru (iz), от → ru (ot), с → ru (s)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: из, од

  Latînî: iz, od → sh

• Sîlhetî: ꠔꠘꠦ (tone), ꠕꠣꠇꠤ (táki)
• Skotî: fae, frae
• Slovakî: z → sk, od
• Slovenî: iz → sl, z → sl, od → sl
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: wót

• Spanî: de → es
• Swêdî: från → sv, ur → sv
• Tayî: จาก → th (jàak)
• Tigrînî: ካብ (kab)
• Tirkî: -den → tr, -dan → tr, -ten → tr, -tan → tr
• Tîbetî: ནས (nas)
• Urdûyî: سے‎ (se)
• Ûkraynî: від → uk (vid), з → uk (z)
• Venîsî: de → vec
• Viyetnamî: từ → vi
• Weylsî: oddi
• Wutunhuayî: -la
• Ximêrî: ពី → km (pii)
• Yidîşî: פֿון‎ (fun)
• Yûnanî: από → el (apó)

  Kevn: ἀπό (apó) ; παρά (pará)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

bo berhevdanê

• Albanî: se → sq, sesa → sq
• Almanî: als → de
• Astûrî: que → ast
• Azerî: -dalay, -daldi
• Bashkir: ablative case; dative case + ҡарағанда (qarağanda)
• Baskî: baino
• Belarusî: чым (čym), ніж (niž), за (za), як → be (jak)
• Bengalî: চেয়ে → bn (ceẏe)
• Bretonî: eget → br
• Bulgarî: от → bg (ot), не́жели (néželi), не́же (néže), не́гли (négli), не́ли (néli)
• Burmayî: ထက် → my (htak)
• Cimbrî: dan
• Çekî: než → cs
• Çînî:

  Mandarînî: 比 → zh (bǐ)

• Danmarkî: end → da
• Endonezyayî: daripada → id
• Erebî: مِن‎ (min)

  Erebiya misrî: من‎ (men)

• Ermenî: քան → hy (kʻan)
• Esperantoyî: ol → eo
• Estonî: kui → et
• Farisî: از‎ → fa (az)
• Ferî: enn
• Fînî: kuin → fi, partitive case followed by a comparative adjective
• Fransî: que → fr
• Gaelîka skotî: na
• Galîsî: ca → gl, ca non
• Gotî: 𐌸𐌰𐌿 (þau)
• Gurcî: ვიდრე (vidre)
• Hindî: की अपेक्षा (kī apekṣā), ... से → hi (... se)
• Holendî: dan → nl
• Îbranî: מִ־‎ (mi-), מִמַּה שֶּׁ־‎ (mimá she-), מֵאֲשֶׁר‎ (me'ashér)
• Îdoyî: kam → io
• Îngilîzî: than → en
• Îrlendî: ná
• Îtalî: di → it, che → it
• Îzlendî: en → is,
• Japonî: ...より → ja (...yori)
• Katalanî: que → ca
• Kirgizî: -га караганда → ky (-ga karaganda), -дан көрө → ky (-dan körö)
• Koreyî: ...보다 → ko (...boda)
• Kornî: ages, es
• Latînî: quam → la,
• Latviyayî: nekā
• Lawsî: ກ່ວາ (kuā)
• Lîtwanî: nei → lt
• Makedonî: од (od)
• Malezî: daripada
• Mecarî: mint → hu, -nál/-nél → hu
• Nedersaksî: denn
• Norwecî: enn → no
• Ozbekî: koʻra → uz, nisbatan → uz, qaraganda → uz
• Polonî: niż → pl, aniżeli → pl
• Portugalî: que → pt, do que
• Qazaxî: ға қарағанда (ğa qarağanda), гөрі (görı)
• Romanyayî: ca → ro, decât → ro
• Rusî: чем → ru (čem), не́жели (néželi), не́же (néže)
• Samiya bakurî: go
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: него

  Latînî: nego → sh

• Skotî: nor
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: нежели (neželi), некъли (nekŭli), негъли (negŭli)

• Slaviya rojavayî ya kevn: нежели (neželi), чѣмъ (čěmŭ)
• Slovakî: než, ako
• Slovenî: kot → sl
• Spanî: que → es
• Swahîlî: kuliko
• Swêdî: än → sv
• Şîngazîcayî: na
• Tacikî: аз → tg (az)
• Tagalogî: kaysa, sa → tl
• Tayî: กว่า → th (gwàa)
• Telûgûyî: కంటె → te (kaṇṭe)
• Tirkî: göre → tr, -den → tr, -dan → tr
• Tirkmenî: görä
• Tîbetî: ལས (las)
• Urdûyî: ... سے‎ (... se)
• Ûkraynî: ніж → uk (niž), за → uk (za), від → uk (vid), як → uk (jak)
• Venîsî: de → vec
• Viyetnamî: hơn → vi
• Volapûkî: ka → vo
• Weylsî: na
• Ximêrî: ជាង → km (cieŋ)
• Yidîşî: פֿאַר‎ (far), פֿון‎ (fun), ווי‎ (vi), איידער‎ (eyder)
• Yûnanî: από → el (apó)

  Kevn: ἤ (ḗ), ἤπερ (ḗper)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Hoker

ji

1. Guhartoyeke jî. (herwiha, hem)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)