Սեռական հոլով
Սեռական հոլովը ցույց է տալիս պատկանելություն, վերաբերություն, սերում, ամբողջի և մասի հարաբերություն։
Արևելահայերենում սեռական հոլովը որոշիչ հոդ չի ստանում, ի տարբերություն արևմտահայերենի, և դրանով էլ հակադրվում է տրական հոլովին, իսկ թե ինչ վերաբերություն է՝ հասկացվում է կապակցությունից (հմմտ. Սարյանի նկարը)։ ։
Կազմությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Սեռական հոլովը կազմվում է՝
- համապատասխան հոլովիչներով (արտաքին հոլովում)
- հերթագայությամբ (ներքին հոլովում[1])
- Մի քանի բառերի սեռականը շեղվում է ընդգծված օրինաչափություններից և կազմվում է այլ կերպ՝ գալստյան, աղջկա, սիրո, մահվան, անվան, դստեր։ Սրանք սեռական վերջավորություններն են եզակի թվի դեպքում։
Հոգնակի թվի սեռականի հիմնական վերջավորությունն է ի՝ անտառների, ձիերի։ Մարդիկ և կանայք ձևերի հոգնակին կազմվում է իկ/անց, այք/անց հերթագայությամբ։ Եթե հոլովական վերջավորությունը ավելանում է եզակի ուղղականի հիմքին կամ կազմվում է վերջին ձայնավորի հերթագայությամբ, սեռականը կոչվում է վերջավոր (ի, վա, ան, ոջ, ց, ու հոլովումները (ընդ որում վերջինը լինում է 0/ու (ձիու), ի/ու (այգու))։ Իսկ եթե հնչյունափոխությունը (հերթագայությունը) կատարվում է բառի ներսում, սեռականը անվերջավոր է (հայր => հոր, շուն => շան)։
Գործածությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայերենում սեռական հոլովով դրվում են՝
- հատկացուցիչը՝ Լույսը վառվում էր, գորգը կախված էր պատից, դուրսը խլթխլթում էր թեյամանը, պատուհանի գոգին աղջկա գրքերի դասավորությունն էր, գզրոցների դեմ քիթը վեր էր քաշում Աղունը: (Հրանտ Մաթևոսյան),
- որոշիչը՝ պատի ժամացույց,
- ստորոգելին՝ ժամացույցը պատի է,
- կողմնակի ենթական՝ Անահիտի ներս գալը։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Մ. Ասատրյան, Ժամանակակից հայոց լեզու, Ձևաբանություն, Երևան, 2002, էջ 70։
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Էդվարդ Աղայան, Ժամանակակից հայերենի հոլովումը և խոնարհումը, Երևան, 1967։
- Գևորգ Ջահուկյան, Ժամանակակից հայերենի հոլովական համակարգը, Երևան, 1967։