Historia da radio
A historia da radio describe os pasos importantes na evolución da radiocomunicación e o medio de comunicación chamado radio desde o descubrimento das ondas de radio ata a actualidade.
Descubrimento das ondas electromagnéticas da radio
[editar | editar a fonte]
É difícil atribuír a invención da radio a unha única persoa. En diferentes países recoñécese a paternidade en clave local: Aleksandr Stepanovich Popov fixo as súas primeiras demostracións en San Petersburgo, Rusia; Nikola Tesla en St. Louis (Missouri, Estados Unidos), Guglielmo Marconi no Reino Unido e en España o comandante Julio Cervera Baviera quen en 1902 fixo unha transmisión de voz entre Alacant e Eivisa.[1]
As bases teóricas da propagación das ondas electromagnéticas foron descritas por primeira vez por James Clerk Maxwell nun documento dirixido á Royal Society (1873) titulado A Dynamical Theory of the Electromagnetic Field ((en galego) Unha teoría dinámica do campo electromagnético), que describía os seus traballos entre os anos 1861 e 1865: a súa teoría, basicamente, era que os campos eléctricos variables crean campos magnéticos variables, e viceversa, que os campos magnéticos variables crean campos eléctricos variables co que uns ou outros crearán á súa vez novos campos eléctricos ou magnéticos variables que se propagarán polo espazo en forma de campos electromagnéticos variables sucesivos, os cales afastaranse en forma de ondas electromagnéticas da fonte onde se orixinaron.
Heinrich Rudolf Hertz, en 1888, foi o primeiro en validar experimentalmente a teoría de Maxwell, ao idear como "crear" artificialmente tales ondas electromagnéticas e como detectalas e a continuación levou á práctica emisións e recepcións destas ondas e analizou as súas características físicas demostrando que as ondas creadas artificialmente tiñan todas as propiedades das ondas electromagnéticas "teóricas" e descubrio que as ecuacións das ondas electromagnéticas podían ser reformuladas nunha ecuación diferencial parcial denominada ecuación de onda.
O dispositivo que deseñou para producir ondas electromagnéticas consistía en dúas barras metálicas do mesmo tamaño aliñadas e moi próximas por un dos seus extremos e que terminaban nunha bóla metálica polo outro; sobre unha destas barras eran inxectados "paquetes de electróns" a moi alta tensión que á súa vez eran extraídos da outra barra; os intensos cambios no número de electróns que isto provocaba nas barras daba orixe a descargas de electróns dunha a outra barra en forma de faíscas a través do estreito espazo que as separaba, descargas que se producían dunha forma que se podería cualificar de elástica ou oscilante xa que tras unha "inxección" de electróns nunha barra producíanse descargas alternadas de electróns dunha a outra barra cada vez de menor intensidade ata desaparecer ao fin polas resistencias eléctricas.
Estes cambios alternantes no número de electróns que tiña cada barra facía que ao longo delas se propagasen variacións da carga eléctrica o que orixinaba campos eléctricos variables de signo oposto en torno delas. Tales campos eléctricos variables daban orixe a campos magnéticos variables e estes a novos campos eléctricos variables co que se producían ondas electromagnéticas que se difundían desde esas barras.
As "inxeccións" e "subtraccións" de "paquetes de electróns" conseguíanse mediante intensos impulsos eléctricos provocados por unha bobina dun gran número de expiras que tiña os seus extremos unidos cada un a unha das dúas barras e que tiña outra bobina dun pequeno número de expiras concéntrica a ela. Esta segunda bobina recibía breves impulsos eléctricos en baixa tensión que inducía á bobina de gran número de expiras a cal transformábaos en impulsos de moi alta tensión.
O receptor era unha barra metálica de forma circular e cos seus dous extremos moi próximos un doutro; a lonxitude desta barra estaba calculada para que fose resoante aos campos magnéticos variables orixinados nas barras emisoras; as correntes de electróns provocadas en tal barra receptora polos campos magnéticos variables que captaba causaban pequenas descargas de electróns entre os seus extremos, descargas que eran visibles en forma de faíscas.
Hertz deu un paso de xigante ao afirmar e probar que as ondas electromagnéticas propáganse a unha velocidade similar á velocidade da luz e que tiñan as mesmas características físicas que as ondas de luz, como as de reflectirse en superficies metálicas, desviarse por prismas, estar polarizadas etc., sentando así as bases para o envío de sinais de radio.
Como homenaxe a Hertz por este descubrimento, as ondas electromagnéticas pasaron a denominarse ondas hertzianas.
Primeiros desenvolvementos
[editar | editar a fonte]
En 1895, en Italia, un mozo de apenas 20 anos, Guglielmo Marconi, recibía a través do diario a noticia dos efectos das ondas electromagnéticas procreadas por un oscilador eléctrico inventado por Hertz. En 1896, Marconi obtivo a primeira patente do mundo sobre a radio, a patente británica 12039, Melloras na transmisión de impulsos e sinais eléctricos e un aparello para iso (os equipos que empregaba eran: como emisor un xerador de faíscas de moi alta tensión, similar ao empregado por Hertz, que conectaba por un extremo a unha grande antena non sintonizada e polo outro a terra, co que producía algo que se podería definir como "ruído electromagnético" nunha ampla marxe de frecuencias máis que ondas de radio dunha frecuencia concreta. Como receptor usaba un cohesor, tampouco da súa invención, que consistía nun pequeno recipiente de vidro cheo de limaduras de metal ideado inicialmente para protexer dos raios as instalacións telegráficas, xa que en condicións normais tal dispositivo tiña alta resistencia eléctrica pero esta diminuía intensamente ao chegar a el unha descarga eléctrica dun raio; atopouse que tamén os campos eléctricos intensos producidos polos raios diminuían así mesmo a súa resistencia eléctrica) pero países como Francia ou Rusia rexeitaron recoñecer a súa patente por devandita invención, referíndose ás publicacións de Popov, previas no tempo.
O 7 de maio de 1895 o profesor e enxeñeiro ruso Aleksandr Stepanovich Popov presentara un receptor capaz de detectar ondas electromagnéticas. Dez meses despois, o 24 de marzo de 1896, xa cun sistema completo de recepción-emisión de mensaxes telegráficos, transmitiu o primeiro mensaxe telegráfico entre dous edificios da Universidade de San Petersburgo situados a unha distancia de 250 metros. O texto deste primeiro mensaxe telegráfico foi: "HEINRICH HERTZ".
En 1897 Marconi montou a primeira estación de radio do mundo na Illa de Wight, ao sur de Inglaterra e en 1898 abriu a primeira factoría do mundo de equipos de transmisión sen fíos en Hall Street (Chelmsford, Reino Unido) empregando nela ao redor de 50 persoas. En 1899 Marconi conseguiu establecer unha comunicación de carácter telegráfico entre Gran Bretaña e Francia. Tan só dous anos despois, en 1901, conseguiuse por primeira vez transmitir sinais de lado a lado do océano Atlántico.
Nikola Tesla -que por un camiño diferente ao de Hertz chegara tamén a producir e detectar ondas de radio (xerando mediante alternadores correntes eléctricas alternas de moi alta frecuencia que eran aplicadas a unha grande antena e a terra co que se orixinaban ondas electromagnéticas que se transmitían a longa distancia e que eran captadas aproveitando as correntes alternas que inducían noutras antenas unidas a terra a través de circuítos resoantes, formados por indutancias e condensadores, que tamén ideara) buscando, máis que transmitir sinais, transmitir enerxía eléctrica a longa distancia sen necesidade de usar condutores metálicos- fixo a súa primeira demostración pública de radiocomunicación en St. Louis, Missouri, (Estados Unidos), en 1893. Dirixíndose ao Franklin Institute de Filadelfia e á National Electric Light Association describiu e demostrou en detalle os principios da radiocomunicación. Os seus aparellos contiñan xa todos os elementos que foron utilizados nos sistemas de radio ata o desenvolvemento dos tubos de baleiro. En Estados Unidos, algúns desenvolvementos clave nos comezos da historia da radio foron creados e patentados en 1897 por Tesla. Con todo, a Oficina de Patentes dos Estados Unidos revogou a súa decisión en 1904 e adxudicou a Marconi unha patente pola invención da radio, posiblemente influenciada polos patrocinadores financeiros de Marconi nos Estados Unidos, entre os que se atopaban Thomas Alva Edison e Andrew Carnegie. Anos despois, na década dos sesenta o Tribunal Supremo dos Estados Unidos ditaminou que a patente relativa á radio era lexitimamente propiedade de Tesla, recoñecéndoo de forma legal como inventor desta, aínda que isto non transcendeu á opinión pública, que segue considerando a Marconi como o seu inventor. O 12 de decembro de 1901, Marconi transmitiu, por primeira vez, sinais de código Morse por ondas electromagnéticas.
O investigador Ángel Faus Belau descubriu que a primeira patente sobre a aplicación da voz na telegrafía sen fíos rexistrouna o comandante español Julio Cervera Baviera en 1899. Baseándose neste descubrimento Jorge Álvarez sostén que «Cervera é o verdadeiro inventor da radio tal como a entendemos hoxe».[2]
Con todo, a patente de Tesla número 645576 foi restablecida en 1943 pola Corte Suprema dos Estados Unidos, pouco tempo logo da súa morte por mor dunha trombose coronaria. A decisión estaba baseada no feito de que había un traballo preexistente antes do establecemento da patente de Marconi. Existe a crenza de que isto se fixo, aparentemente, por razóns financeiras, para permitir ao goberno estadounidense eludir o pago dos danos que estaban sendo reclamados pola compañía Marconi polo uso das súas patentes durante a primeira guerra mundial.
Tamén se fixeron reclamos no sentido de que Nathan Stubblefield inventou a radio antes que Tesla e Marconi, pero o seu dispositivo, ao parecer, funcionaba mediante transmisión por indución máis que por radiotransmisión.
Primeiras transmisións radiofónicas
[editar | editar a fonte]
- Artigo principal: Primeira transmisión radiofónica.
A Noiteboa de 1906, utilizando o principio heterodino, Reginald Fessenden transmitiu desde Brant Rock Station (Massachusetts) a primeira radiodifusión de son da historia. Así, buques no mar puideron oír unha radiodifusión que incluía a Fessenden tocando ao violín a canción O Holy Night e lendo unha pasaxe da Biblia.
As primeiras transmisións para entretemento regulares, comezaron en 1920 na Arxentina. O día 27 de agosto desde a azotea do Teatro Coliseo de Buenos Aires, a Sociedad Radio Argentina transmitiu a ópera de Richard Wagner, Parsifal, comezando así coa programación da primeira emisora de radiodifusión no mundo.[3] O seu creador, organizador e primeiro locutor do mundo foi o Dr. Enrique Telémaco Susini. Para 1925 xa había doce estacións de radio nesa cidade e outras dez no interior do país, os horarios eran breves e moitas veces entrecortados, desde o atardecer ata a medianoite.
A primeira emisora de carácter regular e informativo é a estación 8MK (hoxe día WWJ) de Detroit, Míchigan (Estados Unidos) pertencente ao diario The Detroit News que comezou a operar o 20 de agosto de 1920 na frecuencia de 1500 kHz., aínda que moitos autores opinan que é a KDKA de Pittsburgh (Pensilvania) que comezou a emitir en novembro de 1920, porque obtivo unha licenza comercial antes que aquela.
En 1922, en Inglaterra, a estación de Chelmsford, pertencente á Marconi Wireless, emitía dous programas diarios, un sobre música e outro sobre información. O 4 de novembro de 1922 fundouse en Londres a British Broadcasting Corporation (BBC) que monopolizou as ondas inglesas.
Ese mesmo ano, a radio chega a Chile, coa Primeira Transmisión Radial que a Universidade de Chile realizou desde o diario El Mercurio de Santiago.
Desenvolvementos durante o século XX
[editar | editar a fonte]
En 1906, Alexander Lee de Forest modificou o díodo inventado en 1903 por John Fleming engadíndolle un terceiro eléctrodo, coa intención de que detectase as ondas de radio sen violar a patente do díodo, creando así o tríodo. Posteriormente atopouse que o tríodo tiña a capacidade de amplificar os sinais radioeléctricos e tamén xeralos, especialmente cando se lle facía traballar no alto baleiro, algo que foi descuberto, analizado e perfeccionado por técnicos de AT&T e de General Electric, o que permitiu a proliferación das emisións de radio. O científico austríaco de orixe xudía Von Lieben nun proceso totalmente independente pero paralelo ao seguido nos Estados Unidos tamén inventou o tríodo.
En 1907, inventaba a válvula que modula as ondas de radio que se emiten e deste xeito creou ondas de alta potencia na transmisión.
En 1909 Marconi, con Karl Ferdinand Braun, foi tamén premiado co Premio Nobel de Física polas súas "contribucións ao desenvolvemento da telegrafía sen fíos".
A nova grande invención foi a válvula termoiónica detectora, inventada por un equipo de enxeñeiros de Westinghouse.
Un gran paso na calidade dos receptores, prodúcese en 1918 cando Edwin Armstrong inventa o receptor superheterodino.
Nos primeiros tempos da radio toda a potencia xerada polo transmisor pasaba a través dun micrófono de carbón. Nos anos 1920 a amplificación mediante válvula termoiónica revolucionou tanto os radiorreceptores como os radiotransmisores. Philips, Bell, Radiola e Telefunken conseguiron, a través da comercialización de receptores de válvulas que se conectaban á rede eléctrica, a audición colectiva da radio en 1928. No entanto, foron os laboratorios Bell os responsables do transistor e, con iso, do aumento da comunicación radiofónica.
Nos anos cincuenta a tecnoloxía radiofónica experimentou un gran número de melloras que se traduciron na xeneralización do uso do transistor.
Normalmente, as aeronaves utilizaban as estacións comerciais de radio de modulación de amplitude (AM) para a navegación. Isto continuou así ata principios dos anos sesenta en que finalmente se estendeu o uso dos sistemas VOR.
A principios dos anos trinta radio-operadores afeccionados inventaron a transmisión en banda lateral única (BLU).
En 1933 Edwin Armstrong describe un sistema de radio de alta calidade, menos sensible aos parasitos radioeléctricos que a AM, utilizando a modulación de frecuencia (FM). A finais da década este procedemento establécese de forma comercial, ao montar ao seu cargo o propio Armstrong unha emisora con este sistema.
En 1948, a radio faise visible: desenvólvese abertamente a televisión.
En 1952, transmítese televisión comercial en cor sistema NTSC, nos EUA. O primeiro programa en ser transmitido en cor foi Meet the Press (Encontro coa Prensa) da cadea NBC, un ciclo xornalístico que segue emitíndose ata os nosos días.
En 1956 desenvólvese o primeiro sistema de televisión europeo, que baseándose nel mellora o NTSC dos Estados Unidos. O sistema é o chamado SECAM. En España durante varios meses TVE transmitiu en probas en SECAM, aínda que finalmente a norma que adoptou foi PAL (ver 1963).
En 1957, a firma Regency introduce o primeiro receptor transistorizado, o suficientemente pequeno para ser levado nun peto e alimentado por unha pequena batería. Era fiable porque ao non ter válvulas non se quentaba. Durante os seguintes vinte anos os transistores desprazaron ás válvulas case por completo, excepto para moi altas potencias ou frecuencias.
En 1963, establécese a primeira comunicación radio vía satélite. Desenvólvese o sistema de televisión en cor PAL que mellora o NTSC. A norma que se utiliza en España é PAL. A vantaxe do PAL sobre o SECAM é que a súa circuitería é máis sinxela.
Ao final dos anos sesenta a rede telefónica de longa distancia nos Estados Unidos comeza a súa conversión a rede dixital, empregando radio dixital para moitos dos seus enlaces.
Nos anos setenta comeza a utilizarse o LORAN, primeiro sistema de radionavegación. Pronto, a Mariña dos Estados Unidos experimentou coa navegación satélite, culminando coa invención e lanzamento da constelación de satélites GPS en 1987.
Entre as décadas dos anos 1960 e 1980 a radio entra nunha época de declive debido á competencia da televisión e o feito que as emisoras deixaron de emitir en onda curta (de alcance global) por VHF (o cal só ten un alcance de centos de quilómetros)
Nos anos 1990 as novas tecnoloxías dixitais comezan a aplicarse ao mundo da radio. Aumenta a calidade do son e fanse probas coa radio satelital (tamén chamada radio HD), esta tecnoloxía permite o rexurdimento no interese pola radio.
A finais do século XX, experimentadores radioafeccionados comezan a utilizar computadores persoais para procesar sinais de radio mediante distintas interfaces (Radio Packet).
Historia recente
[editar | editar a fonte]Na historia recente da radio, apareceron as radios de baixa potencia, constituídas baixo a idea de radio libre ou radio comunitaria, coa idea de oporse á imposición dun monólogo comercial de mensaxes e que permitan unha maior proximidade da radio coa comunidade.
Hoxe en día a radio a través de Internet avanza con celeridade. Por iso, moitas das grandes emisoras de radio empezan a experimentar con emisións por Internet, a primeira e máis sinxela é unha emisión en liña, a cal chega a un público global, de feito o seu rápido desenvolvemento supuxo unha rivalidade coa televisión, o que irá aparellado co desenvolvemento da banda larga en Internet.
Datas destacables
[editar | editar a fonte]- 1873. O físico escocés James Clerk Maxwell obtén as ecuacións xerais da propagación das ondas electromagnéticas.
- 1887. O físico alemán Heinrich Rudolf Hertz consegue demostrar a existencia das ondas electromagnéticas. Ademais, descobre o efecto fotoeléctrico por medio dun descargador ou resoador.
- 1890. O físico francés Edouard Branly inventa un aparello que recibe os sinais da telegrafía sen utilizar fíos.
- 1896. O enxeñeiro ruso Alexander Popov inventa a primeira antena radioeléctrica. Tamén constrúe o primeiro receptor de ondas electromagnéticas.
- 1897. O italiano Guillermo Marconi realiza a primeira transmisión radial.
- 1900. Invéntase a radio en amplitude de modulación.
- A gravación magnética da voz nun fío de aceiro introdúcese por V. Poulsem e dáselle o nome de telegráfono.
- A Wireless Telegraph Trading Signal Co. Ltd cambia o seu nome a Marconi Telegraph Co.
- Emile Berliner introduce a superficie de disco tipo plano para a gravación do son.
- Guillermo Marconi recibe en Inglaterra a patente polo seu equipo de sintonía.
- 1901. O 12 de decembro, Guglielmo Marconi en colaboración co inglés John A. Fleming, recibe en San Xoán de Terra Nova o primeiro sinal telegráfica sen fíos, unha "S" en código Morse, enviada desde Poldhu, en Cornuelles, establecendo unha distancia de 2.400 km.
- O 12 de decembro. Transmítese a letra S en código Morse desde Poldhu, Cornwal en Inglaterra, 2170 millas a través do Atlántico ata un dispositivo aéreo suspendido nun papalote (Cometa) en St. John's, Newfoundland, Canadá.
- En decembro de 1901, Marconi acometeu a grande empresa que marcaría un fito histórico, ao intentar transmitir sinais desde a estación de Poldhu a outra estación erixida en Terra Nova, a 3.500 km de distancia. Marconi conseguiuno o 12 de decembro de 1901, data que pasaría á historia por ser a primeira comunicación transatlántica, sen o uso de cables de ningún tipo, por ondas de radio.
- 1903. A finais de 1903, a compañía Marconi tiña montadas máis de 40 estacións sobre as costas de Inglaterra, as súas colonias, Estados Unidos, Italia e outros países. Prestaba os servizos semafóricos do Lloyd e os seus sistema empregábase nas escuadras inglesa, italiana e norteamericana.
- 1908. En California ten lugar a primeira emisión radiofónica de carácter privado da man de Charles Herrold.
- 1914-1918. O uso da radio como elemento comunicativo empeza a utilizarse entre os exércitos durante a primeira guerra mundial. A utilidade deste medio radica no seu valor estratéxico da comunicación sen fíos e serve para manter o carácter reservado das comunicacións.
- 1920. primeiras transmisións radiodifundidas para entretemento. Isto ocorre o 27 de agosto desde a terraza do Teatro Coliseo da Cidade de Bos Aires. O proxecto foi encabezado polo Dr. Enrique Telémaco Susini e os seus tres colaboradores: César Guerrico, Luís Romeu Carranza e Miguel Mujica, logo chamados «Os tolos da azotea».
- 1921. Empeza a funcionar na cidade Norteamericana de Pittsburgh a KDKA, coñecida por ser a primeira estación de radio que emite unha programación regular e continuada.
- 1922. O francés Maurice Vinot emite desde París os primeiros boletíns de información con noticias de actualidade xeral e deportes. Isto é posible grazas á emisora Radiola e a axencia de noticias Havas. Ese mesmo ano, nace a radio como medio de comunicación en Chile, transmitíndose desde o diario El Mercurio.
Primeiras estacións de radio
[editar | editar a fonte]Esta é unha lista de estacións de radio. As primeiras foron simples sistemas de radiotelegrafía que non transportaban son, e non se listan. Inclúense tanto estaciones AM como FM; comerciais, públicas e das sen fins de lucro.
- Nota
- A primeira transmisión de son reclamada que podería cinguirse a estación ocorre en Christmas Eve en 1906, feita por Reginald Fessenden.
- Charles Herrold comeza a radiodifusión en California en 1909 e transporta son en 1910. Algunha datas non son seguras.
Notas
[editar | editar a fonte]- ↑ Reportaxe sobre Julio Cervera na Radiotelevisió Valenciana en catalán e español.
- ↑ Álvarez, Jorge. es:Academia de las Artes y las Ciencias Radiofónicas de España, ed. "As primeiras emisoras de radio en España" (en castelán). Arquivado dende o orixinal o 27 de xaneiro de 2010. Consultado o 8 de outubro de 2009.
- ↑ Diego M. Zigiotto (2008). Grupo Norma, ed. Las mil y una curiosidades de Buenos Aires. ISBN 978-987-545-483-5.
Véxase tamén
[editar | editar a fonte]Outros artigos
[editar | editar a fonte]Ligazóns externas
[editar | editar a fonte] |
Commons ten máis contidos multimedia sobre: radio |
