Czôrnogóra

Crna Gora Czôrnô Góra Fana Herb Mòtto: - Òficjalny jãzëk czôrnogórsczi Stolëca Pòdgòrica Fòrma państwa repùblika Wiéchrzëzna % wòdë 13 812 km² 1,5% Lëdztwò (2018) 614 249 Dëtk Eùro (EUR) Czasowô cona UTC +1 Nôrodné swiãto n/a Himn Oj, svijetla majska zoro Kòd ME, MNE Internet .me Telefón +382

Czôrnogóra (serb./czôrnogórsczi jãzëk: Црна Гора, Crna Gora) – państwò w pôłniowòpòrénkòwi Eùropie, na zôpadze Bałkańsczégò Półòstrowù. Na pôłniowim zôpadze mô przistãp do Adriaticczégò Mòrza. Na zôpadze grańczi z Chòrwacją, na nordowim zôpadze z Bòsnią, òd nordowégò pòrénkù z Serbią (òd pòrénkù téż z dzélowò midzënôrodno ùznónym Kòsowò), òd pôłniowégò pòrénkù z Albanią.

Czôrnogóra ògłosëła pełną samòstójnotã 3 czerwińca 2006 rokù. Wczasni bëła dzélã kònfederatiwnégò Państwòwégò Związkù Serbie i Czôrnogórë (serb. Državna Zajednica Srbija i Crna Gora). Òd 2017 nôleżi do NATO. Ùżiwô eùro, nie bãdącë równak nôleżnikã eùroconë.

Stolëcą i nôwikszim gardã je Pòdgòrica. Historiczną i kùlturalną stolëcą Czôrnogórë je Cetinje.

Geògrafiô

Pòłożenié

Leżi w pôłniowòpòrénkòwi Eùropie, na zôpadnëch Bałkanach, pòmidzë Adriaticczim Mòrzã i Serbią.

Wiéchrzëzna

Kôrta Czôrnogórë

• całownô: 13.812 km²
• wiéchrzëzna lądu: 13.452 km²
• wiéchrzëzna wòdów: 360 km²
• môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 162.

Lądowé grańce

• òglowô długòsc wszëtczich grańców: 680 km
• państwa, z jaczima mô grańce: Albaniô 186 km, Bòsniô i Hercegòwina 242 km, Chòrwacjô 19 km, Kòsowò 76 km, Serbiô 157 km

Brzegòwô liniô

Czôrnogóra mô kòntinentalną brzegòwą liniã długòscë 293,5 km. Długòsc pieglëszczów – 73 km. W skłôd Czôrnogórë wchôdô 14 mòrsczich òstrowów.

Klimat

Czôrnogóra leżi w conie strzódzemnomòrsczégò klimatu. Je tuwò gòrąco i sëchò òb lato i jeséń, òb zëmã je dosc chłodno, bënë kraju je baro snieżësto.

Ùsztôłcenié terenu

Fizycznô kôrta Czôrnogórë

Teritorium Czôrnogórë mòżna pòdzelëc na trzë rëmie: ùbrzég Adriaticczégò Mòrza, dosc plaskati westrzédni dzél (dze leżą dwa nôwikszé gardë Pòdgòrica i Nikšić) i górsczi systemë pòrénkù Czôrnogórë.

Wësokòsc terenu

Nôwëższi czëp Czôrnogórë – (2 169 m n.r.m.)

• strzédnô wësokòsc: 1 086 m n.r.m.
• nôniższô wësokòsc: 0 m n.r.m. (Adriaticczé Mòrze)
• nôwëższi czëp: 2 522 m n.r.m (Bobotov Kuk)

Gruńtë wedle ùżiwaniô

• rolné gruńtë 57,9% (w tim 33,7% òrnëch gruńtów)
• lasë 31,6% (w 2011)

Lëdze i spòlëzna

Pòpùlacjô

• wielëna lëdztwa: 614 249 (wôrtoscë szacowóné na lëpińc 2018)
• môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 169.

Etniczné karna

Etnicznô kôrta Czôrnogórë

Wedle òglowégò spisënkù z 2011 rokù nôrodnoscowi skłôd w Czôrnogórze wëzdrzôł w taczi hewò spòsób:

• Czôrnogórcë — 47,28% westrzód lëdzy, chtërny òkreslelë swòją etniczną przënôleżnosc
• Serbòwie — 30,20 %
• Bòsniacë — 9,16 %
• Albańczicë — 5,16 %
• Mùzułmanie — 4,28%
• Cëgónie — 1,06 %
• Chòrwacë — 1,02%

Jãzëczi

Jãzëkòwô kôrta Czôrnogórë

Òficjalnym jãzëkã je ód 2007 „czôrnogórsczi jãzëk”. Do 1992 rokù państwòwim jãzëkã Czôrnogóry był jãzëk serbòchòrwacczi, a tej – „serbsczi jãzëk ijekawsczégò dialektu”. Tak pòzwóny „czôrnogórsczi jãzëk” je pò richtoscë jednym òd standartizowónëch wariantów serbòchòrwacczégò jãzëkòwégò systemù i je wzôjno zrozëmiałi z serbsczim, chòrwacczim i bòsniacczim jãzëkã.

W òglowim spisënkù z 2011 rokù mieszkańcë Czôrnogórë wëmieniwelë taczé rodné jãzëczi:

• serbsczi — 44,67%
• czôrnogórsczi — 38,51%
• bòsniacczi — 6,17%
• albańsczi — 5,49%
• serbòchòrwacczi — 2,11%
• cëgańsczi — 0,85%
• chòrwacczi – 0,47%

Religijné karna

Serbskô prawòsławnô cerczew w gardze Kotor

Wedle òglowégò spisënkù z 2011 rokù 74% lëdztwa słëchô do prawòsławnégò Kòscoła. 19,62% lëdztwa je mùzułmanama, 3,53% słëchô do katolëcczégò Kòscoła.

Ùrbanizacjô

• mieskô pòpùlacjô: 66,8% (w 2018 r.)
• wikszé miesczé westrzódczi: Pòdgòrica 150 977 mieszkańców, Nikšić 56 970, Herceg Novi 19 536, Pljevlja 19 489, Bar 17 727 (wedle òglowégò spisënkù z 2011 rokù)

Pòliticzny system

• òficjalnô pòzwa: Czôrnogóra (serbs., czôrnog.: Црна Гора / Crna Gora)
• pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
• stolëca: Pòdgòrica
• czasowô cona: UTC+1
• państwowé swiãto: 13 lëpińca (Dzéń Państwòwòscë)
• nôrodny himn: „Oj, svijetla majska zoro” (Ò jasnô majowô rzozo)

Wëkònôwczô władza

• prezydent Milo Đukanović (òd 20 maja 2018)
• premier Duško Marković (òd 28 lëstopadnika 2016)

Ùstawòdôwczô władza

Władzã ùstawòdôwczą sprôwiô jednojizbòwi parlament – Zéńdzenié Czôrnogórë (Skupština Crne Gore), jaczi skłôdô sã z 250 nôleżników wëbiérónëch na sztërëlatną kadencjã.

Bibliografiô

• Czôrnogóra w „The World Factbook”