Kompas
Kompas ili Busola je navigacioni instrument koji služi za pronalaženje smjerova na Zemlji.
Izgled kompasa
[uredi | uredi izvor]Kompas se sastoji od namagnetisanog pokazivača smjera, koji je učvršćen na podlogu, ali na takav način da mu je omogućeno da se slobodno okreće oko svoje osi. Podloga na sebi obično ima iscrtanu ružu kompasa, sliku koja pokazuje osnovne i sporedne strane svijeta. Kompas radi zahvaljujući prirodnoj namagnetisanosti Zemlje. Sjeverni pol namagnetisanog pokazivača se usmjerava prema sjevernom polu Zemlje.
Historija
[uredi | uredi izvor]Historija postanka kompasa je prilično diskutabilna. Svi se slažu da se kompas prvi puta pojavio u Kini, u 11.vijeku. Kinezi su ga pravili u obliku namagnetisane igle potopljene u čašu vode.[1] U modernom obliku, kompas se pojavio u Evropi u 13. vijeku.[2]
Sudbina kompasa nakon njegovog prvog pojavljivanja u Kini je predmet rasprava i debata. Uglavnom postoje sljedeća tri stava:
- Kompas je iz Kine putevima svile stigao do bliskog istoka, pa onda u Evropu.
- Kompas je stigao direktnim putem iz Kine u Evropu, a onda je kasnije iz Evrope došao do bliskog istoka.
- Nezavisna inovacija kompasa u Evropi, a onda njegov put ka Bliskom istoku.
Posljednje dvije su podržane time što se ranije spominjao kompas u evropskim radovima nego u arapskim. Prvi evropski spomen je bio u Alexander Neckamovoj knjizi De naturis rerum, vjerovatno napisanoj u Parizu 1190te.[3]
U arapskom svijetu, najranije reference dolaze iz The Book of the Merchants' Treasure, napisane od strane Baylak al-Kibjakija u Kairu oko 1282.[4] Pošto autor opisuje svjedočanstvo korištenja kompasa na plovidbi nekih četrdeset godina ranije, neki naučnici uzimaju ovo kao prvo pojavljivanje. Također postoje i neke malo ranije reference, iz 1232. koje opisuju željezni kompas nalik na ribu u Perzijskim pripovjetkama. [5]
Također pogledajte
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Barbara M. Kreutz, "Mediterranean Contributions to the Medieval Mariner's Compass," Technology and Culture, Vol. 14, No. 3. (Jul., 1973), p.373
- ^ Frederic C. Lane, "The Economic Meaning of the Invention of the Compass," The American Historical Review, Vol. 68, No. 3. (Apr., 1963), p.615ff.
- ^ Barbara M. Kreutz, "Mediterranean Contributions to the Medieval Mariner's Compass," Technology and Culture, Vol. 14, No. 3. (Jul., 1973), p.368
- ^ Barbara M. Kreutz, "Mediterranean Contributions to the Medieval Mariner's Compass," Technology and Culture, Vol. 14, No. 3. (Jul., 1973), p.369
- ^ Barbara M. Kreutz, “Mediterranean Contributions to the Medieval Mariner's Compass,” Technology and Culture, Vol. 14, No. 3. (Jul., 1973), p.370
