Ота фон Бісмарк

Ота фон Бісмарк
па-нямецку: Otto von Bismarck
1-ы райхканцлер Нямецкай імпэрыі
21 сакавіка 1871 — 20 сакавіка 1890
Папярэднік:	няма
Наступнік:	Лео фон Капрыві
Канцлер Паўночнанямецкага звьязу
1 ліпеня 1867 — 18 студзеня 1871
Прэзыдэнт:	Вільгельм I
Папярэднік:	няма
Наступнік:	няма
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся:	1 красавіка 1815(1815-04-01)[…] Шонгаўзэн, Саксонія, Прусія
Памёр:	30 ліпеня 1898(1898-07-30)[…] (83 гады) Фрыдрыхсру, Шлезьвіг-Гальштэйн, Нямецкая імпэрыя
Партыя:	няма
Сужэнец:	Ягана фон Путкамэр
Дзеці:	Марыя фон Бісмарк[d], Вільгельм фон Бісмарк[d][…] і Гэрбэрт фон Бісмарк[d][…]
Бацька:	Ferdinand von Bismarck[d]
Маці:	Wilhelmine Luise Mencken[d]
Адукацыя:	Plamannsche Erziehungsanstalt[d] (1827) Evangelisches Gymnasium zum Grauen Kloster[d] Гімназія Фрыдрыха Вільгельма ў Берліне[d] (1832) Гётынгенскі ўнівэрсытэт (11 верасьня 1833) Унівэрсытэт Фрыдрыха Вільгэльма[d] (25 сакавіка 1835) Каралеўская дзяржаўная і сельскагаспадарчая акадэмія Эльдэна[d] (1839)
Узнагароды:	ОрдэнЧорнага арла Ордэн «Pour le Mérite» Ордэн Залатога руна Ордэн Жалезны крыж 1-й клясы Ордэн «Pour le Mérite»
Ота фон Бісмарк у Вікісховішчы

Ота Эдуард Леапольд фон Бісмарк-Шонгаўзэн (па-нямецку: Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen; 1 красавіка 1815 — 30 ліпеня 1898) — князь, палітык, дзяржаўны дзяяч, першы канцлер Нямецкай імпэрыі, празваны «жалезным канцлерам». Меў ганаровы чын прускага генэрал-палкоўніка ў рангу генэрал-фэльдмаршала з 20 сакавіка 1890 году.

У Прускім каралеўстве Бісмарк заслужыў сярод кансэрватараў славу прадстаўніка інтарэсаў юнкераў, служыў дыпляматам з 1851 па 1862 гады ў часы рэакцыі. У 1862 годзе быў прызначаны міністрам-старшынём урада Прусіі. Падчас канстытуцыйнага крызісу выступаў супраць лібэралаў у абарону манархіі. Зьяўляючыся міністрам замежных справаў, ператварыў Прусію ў дамінуючую сілу ў Нямеччыне пасьля Дацкай вайны 1864 году. У Франка-прускай вайне 1870—1871 гадох выступаў рухаючай сілай рашэньня нямецкага пытаньня паводле маланямецкаму шляху й удзельнічаў у стварэньні Другога Райха.

Знаходзячыся на пасадзе райсхканцлера й прускага міністра-старшыні, ён меў значны ўплыў на палітыку створанага Райху да сваёй адстаўкі ў 1890 годзе. У замежнай палітыцы Бісмарк прытрымліваўся прынцыпу балянсу сілаў, то бок эўрапейскай раўнавагі. У 1878 годзе арганізаваў Бэрлінскі кангрэс.

Ва ўнутранай палітыцы час яго кіраваньня з 1866 году можна разьбіць на дзьве фазы. Спачатку ён заключыў зьвяз з памяркоўнымі лібэраламі. У гэты пэрыяд адбыліся шматлікія ўнутраныя рэформы, напрыклад, укараненьне грамадзянскага шлюбу, які быў выкарыстаны Бісмаркам для паслабленьня ўплыву каталіцкай царквы. Пачынаючы з канца 1870-х гадоў Бісмарк аддзяліўся ад лібэралаў. На працягу гэтай фазы ён зьвяртаўся да палітыкі пратэкцыянізму й дзяржаўнага ўмяшаньня ў эканоміку. У 1880-я гады дзякуючы Бісмарку быў укаранёны антысацыялістычны закон. Рознагалосьсі з тагачасным кайзэрам Вільгельмам II прывялі да адстаўкі Бісмарка.

У наступныя гады Бісмарк гуляў прыкметную палітычную ролю, крытыкуючы сваіх пераемнікаў. Дзякуючы папулярнасьці сваіх мэмуараў Бісмарку атрымоўвалася доўгі час ўплываць на фармаваньне ўласнага ладу ў грамадзкай сьвядомасьці.

Да сярэдзіны XX стагодзьдзя ў нямецкай гістарычнай літаратуры дамінавала, безумоўна, станоўчая адзнака ролі Бісмарка як палітыка, адказнага за аб’яднаньне нямецкіх княстваў у адзіную нацыянальную дзяржаву, што часткова задавальняла нацыянальным інтарэсам. Пасьля сьмерці ў ягоны гонар былі ўсталяваныя шматлікія помнікі як сымбалю моцнай асабістай улады. Ім была створана новая нацыя й увасоблены прагрэсіўныя сыстэмы сацыяльнага забесьпячэньня. Бісмарк, зьяўляючыся на прысягу да каралю, ўзмацніў дзяржаву моцнай, добра падрыхтаванай бюракратыяй. Пасьля Другой сусьветнай вайны сталі гучаць крытычныя галасы, якія абвінавачвалі Бісмарка, у прыватнасьці, у згортваньні дэмакратыі ў Нямеччыне. Больш увагі надавалася недахопаў ягонай палітыкі, а дзейнасьць разглядалася ў бягучым кантэксьце.

Біяграфія

Паходжаньне

Ота фон Бісмарк нарадзіўся 1 красавіка 1815 годзе ў сям’і дробнай шляхты ў Брандэнбурскай правінцыі, якая сёньня ёсьць зямлёй Саксонія-Ангальт. Усе пакаленьні сям’і Бісмаркаў служылі кіраўнікам Брандэнбурга на мірнай і вайсковай ніве, аднак нічым асаблівым сябе не выяўлялі. Прасьцей кажучы, Бісмаркі былі юнкерам, — нашчадкамі рыцараў-заваёўнікаў, якія заснавалі паселішча на землях на ўсход ад Эльбы. Бісмаркі не маглі пахваліцца шырокімі землеўладаньнямі, багацьцем або арыстакратычнай раскошай, але лічыліся высакароднымі.

Маладыя гады

З 1822 па 1827 гады Ота вучыўся ў школе Плямана, у якой рабіўся асаблівы ўпор на фізычнае разьвіцьцё. Але малады Ота ня быў гэтым задаволены, пра што часта пісаў бацькам. Ва ўзросьце дванаццаці гадоў Ота пакінуў школу Плямана, але з Бэрліна ня зьехаў, працягнуўшы сваё навучаньне ў гімназіі імя Фрыдрыха Вялікага на Фрыдрыхштрасэ, а калі яму споўнілася 15 гадоў, перайшоў у гімназію «Ля Шэрага манастыра». Ота паказаў сябе сярэднім, не выбітным вучнем. Затое ён добра вывучыў францускую й нямецкую мовы, захапляючыся чытаньнем замежнай літаратуры. Галоўныя інтарэсы маладога чалавека ляжалі ў вобласьці палітыцы мінулых гадоў, гісторыі ваеннага й мірнага суперніцтва розных краінаў. У той час юнак, у адрозьненьне ад сваёй маці, быў далёкі ад рэлігіі.

Пасьля заканчэньня гімназіі маці вызначыла Ота ва ўнівэрсытэт Георга Аўгуста ў Гётынгене, які знаходзіўся ў каралеўстве Гановэр. Меркавалася, што малады Бісмарк вывучыць права й, у далейшым, паступіць на дыпляматычную службу. Аднак Бісмарк ня быў настроены на сур’ёзную вучобу й аддаваў перавагу ёй забавам зь сябрамі, якіх у Гётынгене зьявілася мноства. Ота прымаў удзел у дваццаці сямі двубоях, у адной зь якіх ён быў паранены ў першы й адзіны раз у жыцьці — ад раны на шчацэ ў яго застаўся шнар. У цэлым, Ота фон Бісмарк ў той час мала чым адрозьніваўся ад «залатой» нямецкай моладзі.

Бісмарк не завяршыў сваю адукацыю ў Гётынгене — жыцьцё на шырокую нагу апынулася цяжкім для ягонай кішэні, і, пад пагрозай арышту з боку ўнівэрсытэцкіх уладаў, ён пакінуў горад. Цэлы год ён лічыўся ў Новым сталічным унівэрсытэце Бэрліна, дзе абараніў дысэртацыю па філязофіі ў галіне палітычнай эканоміі. На гэтым ягоная ўнівэрсытэцкая адукацыя скончылася. Натуральна, Бісмарк адразу ж вырашыў пачаць кар’еру на дыпляматычным ніве, на што ўскладала вялікія надзеі ягоная маці. Але тагачасны міністар замежных справаў Прусіі адмовіў маладому Бісмарку, параіўшы «пашукаць месца ў якой-небудзь адміністрацыйнай установе ўнутры Нямеччыне, а не ў сфэры эўрапейскай дыпляматыі». Магчыма, што на такое рашэньне міністра паўплывалі чуткі аб бурным студэнцкім жыцьці Ота й аб ягонай прыхільнасьці да высьвятленьня адносінаў праз дуэль.

Праца

Бісмарк у 1836 годзе

У выніку Бісмарк паехаў працаваць у Аахэн, які зусім нядаўна ўвайшоў у склад Прусіі на той час. У гэтым курортным горадзе яшчэ адчуваўся ўплыў Францыі, і Бісмарк, галоўным чынам, займаўся праблемамі, зьвязанымі з далучэньнем гэтай памежнай тэрыторыі да мытнага зьвязу, у якім дамінавала Прусія. Але праца, па словах самога Бісмарка, «была няцяжкай» і ў яго заставалася мноства часу на чытаньне й асалоду жыцьцём. У гэты пэрыяд ён ледзь не ажаніўся з дачкой ангельскага парафіяльнага сьвятара Ізабэле Ларэйн-Сьміт.

Упаўшы ў няласку ў Аахэне, Бісмарк быў вымушаны паступіць на вайсковую службу — вясной 1838 году ён запісаўся ў гвардзейскі батальён егераў. Аднак хвароба маці скараціла тэрмін ягонай службы: доўгія гады клопатаў аб дзецях і маёнтку падарвалі ейнае здароўе. Сьмерць маці паставіла кропку ў кіданьні Бісмарка ў пошуках справы — стала цалкам зразумела, што яму прыйдзецца займацца кіраваньнем сваімі памяранскімі маёнткамі.

Абгрунтаваўшыся ў Памяраніі, Ота фон Бісмарк пачаў задумвацца над спосабамі павелічэньня прыбытковасьці сваіх маёнткаў і неўзабаве заваяваў павагу сваіх суседзяў, як тэарэтычнымі ведамі, гэтак і практычнымі посьпехамі. Жыцьцё ў маёнтку моцна дысцыплінавала Бісмарка, асабліва калі параўноўваць яго з студэнцкімі гадамі. Ён паказаў сябе кемлівым і практычным землеўладальнікам. Але ўсё ж студэнцкія звычкі давалі аб сабе ведаць і неўзабаве навакольныя юнкеры празвалі яго «шалёным».

Бісмарк моцна зблізіўся са сваёй малодшай сястрой Мальвінай, якая скончыла навучаньне ў Бэрліне. Паміж братам і сястрой паўстала духоўная блізкасьць, выкліканая падабенствам у густах і сымпатыях. Бісмарк ніколі больш не пераставаў лічыць сябе вернікам у Бога й пасьлядоўнікам Мартына Лютэра. Кожную раніцу ён пачынаў з чытаньня ўрыўкаў зь Бібліі. Ота вырашыў заключыць заручыны з Яганай фон Путкамэр, чаго дамогся без асаблівых праблемаў.

Вонкавыя спасылкі

Ота фон Бісмарк — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Біяграфія Бісмарка
• Фундуш Ота фон Бісмарка
• Мысьлі й успаміны ў трох тамах
• Выпуск аўдыё-перадачы «In Our Time» пры Бісмарка. BBС