Idioma komi

Komi коми кыв / komi kyv
Faláu en	Rusia
Rexón	República de Komi
Falantes	350.000
Familia	Urálicu Finu-úgrico Finu-pérmicu Permianu L. Komi
Estatus oficial
Oficial en	Plantía:Xeodatos Komi República de Komi
Reguláu por	Nun ta reguláu
Códigos
ISO 639-1	`kv`
ISO 639-2	`kom`
ISO 639-3	`kpv`
Estensión del komi

Les llingües komi (en rusu antiguu permj), xunto col udmurto, conformen el grupu pérmicu de la familia urálica de llingües. Esti artículu va ocupase fundamentalmente del komi-ziriano que constitúi la base de la llingua escrita.

Lliteratura komi

Antes de la Revolución el komi foi usáu casi puramente pa propósitos relixosos, pero anguaño úsase na educación y publicación. Pa ponelo por escritu úsase l'alfabetu cirílicu con dos lletres adicionales: i y ö.

Los precursores de la lliteratura komi y komi-permiana fueron básicamente los mesmos. A Ivan Kuratov (1839-1875) considérase-y el primer autor modernu. Tamién son conocíos el poeta Mihail Lebedev (1877-1951) y el filólogu y poeta Vassily Lytkin (1895-1965). Dende finales de los años 20, publicóse tamién lliteratura en permia, nuna llingua lliteraria basada nel dialeutu kudymkar. Ente los autores más reputaos qu'escriben nesti dialeutu inclúyense Mihail Lihachov (1901-1945) y Styepan Karavayev (1908-1973).

Gramática

La numberación en komi del 1 al 10 ye la siguiente: ötik, kIk, kuim, nyol', vit, kwayt, sizim, kökyamIs, ökmIs, das; 11 das öti, 12 das kIk, 20 kIz', 30 komIn, 40 nelyamIn, 100 syo. L'acentu tónicu va na primera sílaba, pero ye movible y non fonémico. Los pronomes personales son: singular 1 me, 2 te, 3 siyö; plural 1 el mio, 2 ti, 3 nayö. El demostrativu ye tayö 'esto?, siyo 'eso'. El pronome interrogativu ye kodi '¿quién?', mIy '¿qué?'. El nome tien dos númberos, marcándose'l plural con -yas, como kerka 'casa', plural kerkyas; vöv 'caballu', plural vövyas.

Dialeutos

La llingua komi estremar en tres dialeutos:

Komi ziriano, que se fala na parte septentrional de la zona.
Komi permio.
Komi yaz'va, qu'apodera na parte meridional. Esti dialeutu ye'l más diverxente de los trés. El númberu de falantes en dialeutu yaz'va envalorar en 1960 en 4.000 persones.

Dellos llingüistes traten al komi ziriano y a los grupos permios como llingües separaes.

El abur

Na segunda metá del sieglu XIV, el misioneru cristianu Stephen de Perm (Styepan Hrap) creó un alfabetu especial pal komi. Esti alfabetu, denomináu "abur", un cambéu de calteres cirílicos y griegos, foi utilizáu dende los primeros testos nel sieglu XIV hasta'l sieglu XVIII. Cuntamos dende antiguu con delles gloses en premiu antiguu, testos llitúrxicos, lleendes icónicas y otros fragmentos. El komi, por tanto, apurrió los segundos testos más antiguos (dempués del húngaru) de toles llingües ugro-fineses.

Mayúscula	Minúscula	Llatín	AFI	Nome
A	a	a	[a]	[a]
Б	б	b	[b]	[be]
В	в	v	[v]	[ve]
Г	г	g	[g]	[gue]
Д	д	d	[d]; como palatal, [dj]	[de]
Е	е	y	[je]; [y] dempués de C salvu [t, d, s, z, n, l]	[je]
Ë	ë	ë	[jo]; [o] dempués de [tj, dj, sj, zj, nj, lj]	[jo]
Ж	ж	ž	[]	[y]
З	з	z	[z]; como palatal [zj]	[ze]
И	и	i	[i]	[njebd i] 'i nidiu'
I	i	ï	[i] dempués de [t, d, s, z, n, l]	[jord i] 'i dura'
Й	й	j	[j]	[i kratkəj]
К	к	k	[k]	[ka]
Л	л	l	[l]; como palatal [lj]	[el]
М	м	m	[m]	[em]
Н	н	n	[n]; como palatal [nj]	[en]
О	о	o	[o]	[o]
Ö	ö	ö	[ə]	[ə]
П	п	p	[p]	[pe]
Р	р	r	[r]	[er]
С	с	s	[s]; como palatal [sj]	[ye]
Т	т	t	[t]; como palatal [tj]	[te]
У	у	o	[o]	[o]
Ф	ф	f	[f]	[ef]
Х	х	x	[x]	[xa]
Ц	ц	c	[]	[y]
Ч	ч	č	[j]	[je]
Ш	ш	š	[]	[a]
Щ	щ	šč	[]	[a]
Ъ	ъ		_b	[jord znak] 'signu duru'
Ы	ы	y	[]	[]
Ь	ь	'	_b	[njebd znak] 'signu nidiu'
Э	э	è	[y]	[y]
Ю	ю	ju	[ju]; [o] dempués de [tj, dj, sj, zj, nj, lj]	[ju]
Я	я	ja	[ja]; [a] dempués [tj, dj, sj, zj, nj, lj]	[ja]

Notes: El símbolu C significa consonante.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos

Consulta la edición de Wikipedia n'idioma komi.
Llibros en komi Archiváu 2015-12-18 en Wayback Machine
Llibros en komi-permyak Archiváu 2011-08-07 en Wayback Machine